دانش حديث در حقيقت مجموعه اي است از علوم مرتبط با آداب و روش روايت ، كتابت و تفسير احاديث كه خود در گستره زمان مشتمل بر تعدادي از علوم و دانشهاي جزیی تر شده است و از اهميت بسيار زيادي براي عقايد و حقوق/ فقه اسلامي برخوردار است . در طول تاريخ اسلامي محدثان در كنار فقيهان از اهميت اجتماعي و ديني قابل توجهي برخوردار بوده اند و بخش عظيمي از ادبيات اسلامي ( بيشتر به زبان عربي ) را فراهم آورده اند . امروزه نيز طالب علمان دانشهاي مذهبي در سنت حوزه ها و مدرسه هاي علوم ديني در كنار قرآن ، به فراگيري كتابهاي حديثي ( بيشتر در ميان اهل سنت ) و حتي حفظ و از بر كردن آن مي پردازند و اين امر محك مهمي براي دانش ديني آنان قلمداد مي شود . در ميان اهل سنت مهمترين كتابهاي حديثي از لحاظ اعتبار دو صحيح محمد بن اسماعيل بُخاري و مسلم بن حجاج نيشابوري هستند كه در كنار چهار كتاب ديگر حديثي مهم مجموعا و بنابر سنت بيشتر مسلمانان سني ، صحاح سته ( يعني صحيح هاي شش گانه ) خوانده مي شوند . شيعيان امامي طبعا به اين كتابهاي حديثي اعتقادي ندارند و در عوض چهار كتاب ديگر كه به عنوان كتب اربعه ( = كتابهاي چهارگانه ) شناخته مي شوند و مهمترين آنها كتاب الكافي تاليف محمد بن يعقوب كليني است ، مرجع آنان براي حديث پيامبر و امامان شيعه است كه گفتار و سنت اين امامان نيز برخلاف اعتقاد اهل سنت ، براي شيعيان امامي مرجعيت حقوقي دارد . كتب اربعه بر اساس اصول و مصنفات حديثي كهنتر اماميه گردآوري شده است .
يكي از تفاوتهاي بنيادي حديث شيعي به طور عام و حديث امامي به طور خاص با احاديث سني اين است كه در حديث شيعي و امامي ، بنابر اعتقاد عمومي شيعيان ، امامان شيعه منبع تفسير وحي قرآني و شريعت هستند و البته با تفسيرهاي مختلفي كه از اين مسئله نزد اماميه بوده ، آنان يكي از راههاي شناخت و دسترسي به احكام شريعت تلقي مي شدند . يكي از موضوعاتي كه در همين باره مطرح شده است ، اين است كه آنان وارثان علم پيامبر هستند و از اينرو قول ، فعل و حتي تقرير ( رضايت ) آنان حكايت از شريعت مي كند و منبع فقه و عقايد مومنان شيعي قلمداد مي شود . بنابراين در كتابهاي حديثي شيعه و به طور خاص اماميه ، احاديث امامان در كنار احاديث منقول از پیامبر نقل مي شده و در كتابهاي فقهي مورد استناد قرار مي گرفته است . اما نكته مهم اين است كه در اين كتابها محدوده احاديث امامان بسيار زياد است ، به طوري كه احاديث پيامبر در مقابل آن چندان به نظر نمي رسد . اين امر البته ريشه در اين امر دارد كه ميزان احاديثي كه در سنت اماميه از پيامبر نقل شده چندان زياد نيست . دليل آن هم اين است كه اماميه اعتمادي به نقلهاي راويان سني و حتي بيشتر صحابه از حضرت رسول ندارند و طرق دسترسي به اين احاديث را به دليل اينكه توسط مخالفان آنان روايت شده است ، معتبر نمي دانند . اعتبار بسیاری از صحابه و تابعين نزد اماميه مخدوش است و بنابراين نقلهاي آنان از احاديث پيامبر نمي تواند مورد اعتماد فقيهان امامي قرار گيرد . از ديگر سو بايد اين نكته را توجه داشت كه دوره تحول فقه و عقايد اسلامي درست هم زمان است با دوره حضور امامان شيعه ( تا نيمه سده سوم قمري ) و همين امر موجب گسترش احاديث امامان و تنوع آنها و تنوع استناد به احاديث از سوي فقيهان شيعه شده است . بنابراين شمار احاديثي كه به امامان شيعه منسوب شده چندين برابر احاديثي است كه به پيامبر منتسب شده است . البته احاديث امامان شيعه مورد استناد محدثان سني نيز بوده است ، با اين تفاوت كه منابع حديثي سني بيشتر مواردي را ( وعمدتا از امامان نخستين ) نقل مي كنند كه امامان در نهايت ناقل احاديث پيامبر بوده باشند . با اين وصف در مورد به ويژه امام علي ، منابع سني به آراء فقهي و يا نقل كلمات او و برخي ديگر از امامان شيعه توجه نشان داده اند . در اينجا ذكر اين نكته مهم است كه گرايشهاي مختلف و منابع گوناگون سني از اين نقطه نظر با يكديگر تفاوت دارند ، بطوري كه برخي از مؤلفان سني و بويژه در دوره هاي متأخرتر همانند كساني كه گرايشات قوي شيعي و يا صوفيانه داشته اند ، به نقل احاديث امامان شيعي تمايل داشته اند . البته موارد نقل احاديث به واسطه امامان شيعه در كتابهاي صحاح سته اندک است . طبعا سنيان در غالب موارد از سنتهاي روايي خود در نقل احاديث امامان شيعي بهره مي گرفتند و اين سنتها گاهي از ديدگاه مولفان امامي ، معتبر قلمداد نمي شده و لذا از نقل آن موارد اجتناب مي كرده اند . با اين وصف در دو سده نخستين و در دوره تشيع عمومي ، شماري از محدثان وبويژه محدثان سني كوفه و البته با تمايلات شيعي ناقل احاديث امامان نيز بودند و همين امر موجبات اين مسئله را ايجاد كرده بود كه احاديث شماري از آنان در سنت روايي شيعي و امامي قرار گيرد و حتي مورد استناد فقهي باشد .
در فهرستها و كتب رجالي امامي نيز ، از اين دسته از روات به عنوان راويان امامان نام برده شده است . در همين ارتباط بايد اضافه كنيم كه شماري از محدثان شيعه و سني هر يك در اردوگاه مقابل مورد توجه و اعتنا بوده اند و همين امر موجبات تعامل و داد و ستد حديث را در ميان اهل سنت و شيعيان ايجاد مي كرده است . به طوري كه به واسطه اين محدثان سني ، برخي از محدثان شيعه ، احاديث زيادي را از پيامبر و يا امامان به واسطه سنتهاي روايي سني در كتابهاي حديثي شيعه وارد كردند .