پيشتر نويسنده اين سطور مقاله ای در رابطه با تفاسير منسوب به امام صادق (ع) در سنت صوفيانه در همين سايت منتشر کرد که همينک در کتاب بررسيهای تاريخی؛ چاپ مجلس دستياب است. اينک تفسير ديگری را معرفی می کنم که مشتمل بر روايات امام صادق و برخی ديگر از امامان است و بعضاً نقلهايی از ديگران. اين تفسير ضمن مجموعه ای است موجود در کتابخانه مراد بخاري (در مجموعه سليمانيه) به شماره 324 که مجموعه ای است در تصوف و در آن آثار ابن عربی هم هست و نيز چند متن فارسی و از جمله مناقب بايزيد بسطامي.
سندی هست در برگ 6 ب آن (در آغاز کتاب؛ ظاهراً) بدين ترتيب: "أخبرنا الشيخ الإمام الأجل العالم الزاهد أمين الدين ثقة الاسلام أبو علي الفضل بن الحسن الطبري (کذا: الطبرسي) رحمة الله عليه قال أخبرني القاضي الإمام الموفق بن عبد الله العارف النوقاني في شعبان سنة أربع وعشرين وخمسمائة قال حدثني الشيخ الامام الحافظ أبو محمد الحسن بن أحمد السمرقندي قال أخبرني الحاکم الرئيس (؟) أبو عبد الله عبد الرحمان بن محمد بن جعفر النيسابوري رضي الله عنه في محرم سنة تسع وثلثين وأربعمائة قال أخبرنا الشيخ أبو أحمد محمد بن عبد الله بن عباس البلخي الواعظ المعروف بالصفار قدم علينا...". در دنباله در برگ 7 الف ادامه مطالب قطع شده و اوراق نسخه جا به جا شده است اما در چند برگ بعدتر ادامه سند پيشگفته درست در دنباله آنچه قطع شده بود، ادامه يافته است:" بنيسابور حاجاً قال حدثنا أبو نصر محمد بن عبد الله قال حدثني أبي عبد الله قال حدثنا عبد الله بن أحمد بن عامر قال حدثنا أبي حدثنا الرضا علي بن موسی عن أبيه موسی عن أبيه جعفر عن أبيه محمد عن أبيه علي عن أبيه الحسين عن أبيه علي بن أبي طالب عليه السلام وعليهم أجمعين"
در اين کتاب روايات تفسيری از امام صادق و بعضاً از ديگر امامان نقل شده و بعيد نيست که کل اين جزء به روايت طبرسي باشد اما او در تفاسير خود از اين روايات گويا استفاده نکرده و به هر حال اين سند اوليه در کتابهای او ديده نمی شود. تنها اشاره به اين استاد يعنی النوقاني که از رجال اهل سنت بوده در کتاب اعلام الوری ديده می شود.
در اين دفتر البته در کنار نقل اقوال تفسيری در مورد آيات قرآن کريم مطالب صوفيانه هم نقل شده و روشن است که تفسير آيات با گرايشی صوفيانه همراه است. اين جزء هم همانند تعدادی ديگر از تفاسير قرآن است که در سنت صوفيان به نقل از امامان شيعه نقل می شده و نمونه های آن در تفسير سلمي و زيادات آن و نيز در نسخه تفسيری قرآن که در مقاله پيشگفته از آن سخن رانديم و در روايات ديگر ديده می شود و بعيد نيست که از اين دست نسخه ها باز هم پيدا شود. مهم در اين نسخه وجود روايت امين الاسلام طبرسي است در آغاز سند کتاب که البته چنانکه گفتم دقيقاً نسبت او با کل اين دفتر تفسيری روشن نيست. در 39 الف رقم کاتب چنين است:
"فرغ من تحريره في ربيع الآخر سنة إحدی وثمانين وستمائة أصغر العباد عثمان بن محمد الشيرازي غفر الله ذنوبه وستر عيوبه"
اين النوقاني که از استادان سنی مذهب طبرسي بوده در کتاب سياق فارسي ذکرش رفته است (المنتخب، چاپ بيروت، ص 502 ):
"الْمُوَفَّقَ بْنَ الْفَقِيهِ أَبِي الْقَاسِمِ بْنِ (کذا) عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَارِفُ النَّوْقَانِيُّ، عَهِدْنَاهُ مَعَ أَبِيهِ وَأَخِيهِ أَبِي نَصْرٍ صَاعِدٍ صَبِيًّا يَحْضُرُ الْمَجَالِسَ. سَمِعَ مَعَنَا مِنْ أَبِي بَكْرٍ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ فِي ذِي الْقَعْدَةِ سَنَةَ ثَلاثٍ وَسَبْعِينَ وَأَرْبَعِ مِائَةٍ."
روايت او در اعلام الوری چنين است (نک: إعلام الورى بأعلام الهدى، اسلاميه - تهران، چاپ سوم، 1390 ق، ص 321):
"فَمِمَّا رَوَتْهُ الْعَامَّةُ مَا أَخْبَرَنِي بِهِ الْحَاكِمُ الْمُوَفَّقُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْعَارِفُ النُّوقَانِيُ‏ قَالَ أَخْبَرَنَا الْحَسَنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ السَّمَرْقَنْدِيُّ الْمُحَدِّثُ قَالَ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ الصَّفَّارُ قَالَ أَخْبَرَنَا أَبُو سَعِيدٍ الزَّاهِدُ قَالَ أَخْبَرَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ عَبْدِ رَبِّهِ الشِّيرَازِيُّ بِمِصْرَ قَالَ حَدَّثَنَا عُمَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِرَاكٍ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الشِّيرَوَانِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ الْوَشَّاءُ الْكُوفِيُّ قَالَ‏ خَرَجْتُ مِنَ الْكُوفَةِ إِلَى خُرَاسَانَ...."
از نکات جالب در سند نقل شده از النوقاني در اين تفسير، شناسايی طريقی جديد(و با روايت طبرسي) به صحيفه منسوب به امام رضا (ع) به روايت عبد الله بن أحمد بن عامر است.