متن ارزشمندی که امروز به نام کتاب بصائر الدرجات در اختيار داريم به نظر من تأليف محمد بن الحسن الصفّار نيست؛ بلکه متنی است که هسته اوليه آن، کتاب بصائر الدرجات تأليف سعد بن عبد الله اشعري است که بعدا محمد بن يحيی العطار بر اساس آن، کتاب "مستخرج"ی نوشته و سندهای خود را از طرق مختلف و در بسياری مواقع از طريق صفّار قمي نقل کرده. اين نقل ها از صفّار در يک بخش واقعا مستند به روايات اوست و بخش عظيمی از آن صرفا بر اساس ترکيب اجازات با اسانيد و شيوه تعويض اسانيد است. در نسخه موجود کتاب بصائر البته تعدادی حديث هم هست که مربوط به دوره بعد از محمد بن يحيی العطّار است و در مجموع اين کتاب در نسخه فعلی آن در حدود دوره کليني نهایی شده. مقداری از اين مطالب را در مقالات زير گفته ام و مابقی مطالب با مستنداتش را در نوشته ای بلند اميدوارم در آينده ای نه چندان دور به شرط عمر و توفيق ارائه دهم. برای ميزان کارکرد و يا عدم کارکرد درست آنچه به "نظريه فهرستی" معروف شده داوری در اسانيد کتاب بصائر خود شيوه و گواه خوبی است.


https://ansari.kateban.com/post/1520
https://ansari.kateban.com/post/1967
https://ansari.kateban.com/post/3180
https://ansari.kateban.com/post/3184
https://ansari.kateban.com/post/3185
https://ansari.kateban.com/post/3187
https://ansari.kateban.com/post/3188
https://ansari.kateban.com/post/3189