سرقت و انتحال در رساله دکتری کار ساده ای نیست. من از وضعیت داخل ایران مطلع نیستم. اما الآن حدود پانزده سال است خارج ایرانم و در کشورهای مختلف، هم در دو مرحله تحصیل کرده ام و هم تدریس داشته ام و هم با دانشجویان دکتری سر و کار داشته و دارم. دهها جلسه دفاعیه دکتری را در فرانسه و آلمان و ایالات متحده شرکت کرده ام. موضوع کار من هم علوم انسانی و تاریخ و فلسفه و حقوق اسلام است. گاهی مشاور رساله بوده ام و گاهی یکی از ممتحنین. نظامات دانشگاهی در غرب، مرادم دانشگاه های معتبر غرب است طوری تنظیم شده که امکان سرقت و انتحال در تدوین رساله های دکتری بسیار ناچیز و گاه غیر ممکن است. بیشتر اوقات هم اگر ادعایی در مورد شخصی ابراز شود قابل اثبات در محکمه نیست. تدوین رساله دکتری حاصل مراحل مختلفی است و بسته به نظام های پنج ساله و یا سه ساله دوره های دکتری و ضرورت گذراندن امتحان جامع و یا عدم آن به هر حال به گونه ای تنظیم شده که فصول رساله باید به دقت مورد بررسی و داوری داخلی و بیرونی در مراحل مختلف قرار گیرد. من کاری به علوم دقیقه ندارم. در این زمینه متخصصان باید نظر دهند. اما نیک می دانم که در علوم انسانی ادعای انتحال و سرقت کار سهل و در عین حال ممتنعی است. منابع مشترک و محدودیت منابع از یک سو و انتزاعی بودن مباحث و حضور عنصر تحلیل داده ها گاهی شباهت افکار و بحث ها را غیر قابل اجتناب می کند. وانگهی هم امکان توارد اصل افکار زیاد است و هم امکان شباهت نتیجه گیری ها، وقتی شما با موضوعات انتزاعی و منابع محدود مشترک متنی سر و کار دارید. بیشتر مطالب معمولاَ سابقه هایی در اندیشه و نوشته های گذشته دارد و پیدا کردن سرقت علمی در بسیاری از موارد قابل اثبات نیست. برنامه های سرقت یاب هم معمولاً در مورد موضوعات مرتبط با علوم انسانی و به ویژه مطالعات حوزه اسلام شناسی همیشه کارامد نیستند و مشکل بتوان به نتایج آنها اعتماد کرد. وانگهی در تنظیم رساله های دکتری فقط گردآوری منابع و اشتراک داده ها مهم نیست. باری در این موارد فرق بسیار است میان رساله دکتری که در یک دانشگاه معتبر جهانی دفاع می شود با رساله ای مشابه که کسی بیرون از این نظامات دانشگاهی (مقصودم طبعاَ دانشگاه هایی نیست که فقط نام دانشگاه را یدک می کشند و همه چیز هستند جز نهادی آکادمیک که در آن اندیشه انتقادی مورد آموزش کاربردی قرار گیرد) می نویسد. در واقع باید تحلیل ها را مقایسه کرد. صرف اشتراک الفاظی چند و یا منابعی مشترک که لازمه رساله ها و نوشته ها در حوزه علوم انسانی است سرقت علمی تلقی نمی شود. تحلیل ها و نوع ورود و خروج به مسئله و بررسی انتقادی افکار و منابع و اندیشه هاست که مهم است و این چیزی است که در نظامات دانشگاهی معتبر در غرب آن را آموزش می دهند.