از نسخه هایی که در یکی از کتابخانه های زیر مجموعه کتابخانه سلیمانیه دیده ام نسخه ای است شامل متنی چند برگی (قسمتی از آن کهنتر از بخشی دیگر) با عنوان رسالة فتاوى العلماء في الطائفة النصيرية که مشتمل است بر استفتائی در رابطه با نصیریان و پاسخ شماری از عالمان اهل سنت در دوران ممالیک و از آن جمله ابن تیمیه که نه تنها از این نقطه نظر که مشتمل است بر فتاوی تکفیر آنان از سوی عالمان سنی آن دوران و دریافت و درکی که آنان از عقاید نصیریان داشته اند حائز اهمیت است بلکه از این جهت که مشتمل است بر متن فتوای جدیدی از ابن تیمیه در این رابطه نیز اهمیت فوق العاده ای دارد. در این متن شماری از عالمان سنی به متن استفتاء پاسخ داده و یا پاسخ ها و فتاوی را تأیید و گواهی کرده اند. از ابن تیمیه چنانکه می دانیم چند متن فتوایی در رابطه با نصیریه در اختیار است که مکرر متن آنها با تحریرهای کم و بیش متفاوتی چاپ شده و حتی به فرانسه و انگلیسی هم ترجمه شده است. اما آنچه ما در این نسخه شاهد آن هستیم مشتمل است بر متن متفاوتی از استفتاء و پاسخ ابن تیمیه به آن، کما اینکه کسان دیگری هم از عالمان همان دوران به این استفتاء پاسخ داده اند که متن آنها و یا تأیید و نام آنها در این نسخه دیده می شود.
متن استفتاء چنین است: أما بعد فهذه نسخة حضرت من الفتوحات الساحلية في سنة خمس عشرة وسبعمائة وعليها خطوط أكابر العلماء وأعيان الأئمة أيدهم الله تعالى وجهزت طي مطالعة ملك الأمراء إلى الأبواب السلطانية أيدها الله تعالى ونصرها وصورة السؤال: ما تقول السادة العلماء أئمة الدين رضي الله عنهم أجمعين في النصيرية الذين يعتقدون إلهية علي بن أبي طالب رضي الله عنه وأن الإلهية لا تزال تظهر في شخص بعد شخص كما ظهرت في علي وفي شمعون وفي يوسف وغيرهم ويقولون أن محمداً هو الحجاب على علي كما كان عيسى حجاباً على شمعون وموسى حجاباً على يوشع ويعقوب حجاباً على يوسف وهكذا عندهم في كل زمان تظهر فيه الإلهية فيقولون هي الآن ظاهرة في بعض شيوخهم ويعتقدون حل الخمر وغيرها من المحرمات ولا يعتقدون وجوب الصلاة الخمس ولا صيام شهر رمضان ولا حج البيت العتيق ويتأولون الصلوات الخمس بخمسة أسماء ويوالون أصحابها ويجعلون أيام رمضان إسم ثلاثين رجلاً ولياليه إسم ثلاثين إمرأة وهكذا يقولون في سائر الشريعة المطهرة من جنس ما تقوله القرامطة الإسماعيلية وينكرون قيام الناس من قبورهم وغير ذلك مما جآءت به الرسل صلوات الله عليهم أجمعين من أمر المعاد واليوم الآخر ويقولون بتناسخ أرواح الآدميين وانتقالها في أبدان البهائم وغيرها فهل هؤلاء كفار أم لا؟ وهل هم من جنس اليهود والنصارى الذين يحل أكل ذبائحهم ونكاح نسائهم أم لا؟ أم هم شر منهم؟ وهل يجوز أن يستخدم هؤلاء في قرى المسلمين على هذا الدين أم يجب إلزامهم بشرائع الإسلام من إقامة الصلوات الخمس وغيرها من الفرائض وإعلان الأذان وغيره من شعائر الإسلام وتحريم ما حرم الله ورسوله؟ وإذا كان لهم شيوخ يخاطبهم بمثل هذا الإعتقاد فهل يجب منع شيوخهم من ذلك أم لا؟ ومن لم يتب منهم هل يجوز قتله أم لا؟ وهل يجب على ولاة أمور المسلمين ردعهم عن ذلك أم لا؟، أفتونا مأجورين.
بعد از آن در اين نسخه متن پاسخ ابن تيميه آمده است كه با متنهايی كه تاكنون مى شناختيم تفاوت دارد. نام دیگر عالمان و فقيهانى که یا تأییدشان و یا عین فتوایشان در این نسخه نقل شده از این قرار است:
القاضي شمس الدين محمد بن العز الحنفي
الشيخ برهان الدين إبراهيم بن عبد الحق الحنفي
الشيخ شهاب الدين بن عبد الحق
الشيخ كمال الدين ابن الزملكاني الشافعي
الشيخ جلال الدین القزويني الخطيب بالجامع الأموي
الشيخ جمال الدين ابن الشريشي الشافعي
الشيخ برهان الدين ابن الشيخ تاج الدين الفزاري الشافعي
الشيخ صدر الدين ابن سليمان بن عبد الحكم المالكي
قاضي القضاة نجم الدين إبن صصرى الشافعي
تا اینجا متن اصلی که مربوط است به پاسخ به استفتای یاد شده پایان می گیرد اما در دنباله نسخه ما چند تأییدیه متأخر از فقیهان عصر عثمانی و با خطی جدیدتر نقل شده که پاسخ ها و متنهای مفصلتری هستند. نام آنان از این قرار است:
محمد بن الشیخ داود البازلي الشافعي
أبوبکر بن محمد بن محمد بن عبدالله بن أبي بکر بن أبي بکر (: کذا فی المتن) البلاطنسي الشافعي
أحمد بن أحمد بن إبراهيم الشافعي
علي بن عطية بن حسن بن محمد الملقب بعلوان الهيتي أصلاً الحموي مولداً ومنشأً الشافعي مذهباً المحمدي طريقةً
این متنها شامل اطلاعات تاریخی مهمی در خصوص عقاید نصیریان و باور سنیان نسبت به آنان در دو دوران ممالیک و عثمانی در شامات است. با توجه به رویکردهای حدیثگرایانه و ضد فلسفی این عالمان و فقیهان طبعاً دریافت آنان از عقاید باطنی و فلسفی نصیریان نمی توانسته است با دقت توأم بوده باشد. از رهگذر این متنها می توان به درستی انگیزه های سیاسی و فرقه ای را در پس این تکفیرنامه ها معاینه دید و بهره گیری سلاطین ممالیک و عثمانی را از فقیهان در راستای استفاده سیاسی از دین و مذهب. جالب است که در این استفتائات سعی می شده از فتاوی فقیهان هر چهار مذهب سنی بهره گرفته شود.
شرائط تاریخی و اختلافات متنهای فتاوی ابن تیمیه در این باره و تاریخ دقیق فتوای ابن تیمیه درباره آنان و همچنین برخورد عالمان دوران عثمانی با فتاوی ابن تیمیه در این زمینه تاکنون موضوع تحقیقات مختلفی بوده است، با این وصف نسخه حاضر اساساً پرتوی تازه به این موضوع می اندازد و شماری از نتایج آن تحقیقات را کلاً تغییر می دهد. متن این چند صفحه بناست در مقاله ای مستقل همراه تحلیل متن ها به چاپ برسد.