شرح کتاب معالم أصول الدين که به تازگی منتشر شده شرحی است بر بخش کلامی معالم فخر رازی. نويسنده آن افضل الدين خونجي است منتهی اين خونجي غير از خونجي منطقی مشهور است. کتاب در صفر 638 ق در شهر تبريز نوشته شده. تبريز در آن دوره از مراکز اصلی علوم عقلی بود. من احتمال قوی می دهم او شاگرد فخر رازي است گرچه در اين کتاب تصريح نمی کند که فخر رازي استادش بوده. سال مرگ روی جلد (638 ق) نادرست است. خونجي چندين کتاب فخر رازي را تلخيص کرده که در مقدمه تحقيق از آنها ياد شده (از اين کتاب ها در متن شرحش بر معالم ياد کرده). سالمرگ 663 ق که حاجی خليفه برای شارح معالم ذکر کرده مستند درست و مطمئنی ندارد. او بايد خيلی پيشتر از اين تاريخ به خاک رفته باشد. نام نويسنده افضل الدين عبد الرحمن بن عبد الله بن عبد الرشيد الخونجي است و لقب او هم قطب الدين است و نه نجم الدين. نجم الدين که در برخی نسخه ها آمده به احتمال زیاد پايه و اساسی ندارد. در مقدمه تحقيق شرح معالم از یک کتاب مهم و موجود خونجي نامی برده نشده. اين کتاب رساله ای است کلامی/فلسفی که ارزش دارد تصحيح و منتشر شود. نام رساله الرسالة السلطانية است و نسخه آن در ضمن مجموعه ای است در کتابخانه تکيلی اوغلو به شماره 158. جالب است بدانيم نمونه ای از دستخط خونجي در نسخه ای از نهاية العقول فخر رازي؛ کتابخانه جار الله، ش 901 ديده می شود (يادداشت تملک بر روی صفحه آغاز نسخه). محقق کتاب از وجود این دستخط اطلاع نداشته.
شرح حال زير که ابن الفوطي در مجمع الآداب (3/394) آورده به احتمال زياد درباره خونجي شارح معالم الدين فخر رازی است. تا آنجا که من تتبع کردم شرح حال او تاکنون جای ديگری ديده نشده:
"قطب الدين أبو الفرج عبد الرحمن بن عبد اللّه بن أحمد الخونجي نزيل تبريز الفقيه الأصولي. كان من حكماء الزمان وعلماء الأوان ، له تصانيف في المنطق مفيدة وكان عالما بالأصول ، ومسائل الخلاف ، كثير الفكر ، دائم الخلوة ، قليل الكلام ، فصيح العبارة ، روى لنا عنه شيخنا شمس الدين عبد الكافي بن عبد المجيد بن عبيد اللّه التبريزي."
می دانيم ابن العبري افضل الدين خونجي منطقی را شاگرد فخر رازي دانسته که به احتمال زياد نبايد درست باشد. احتمالا ابن العبري بين اين دو افضل الدين خونجي خلط کرده.
چهارشنبه ۱۴ آذر ۱۴۰۳ ساعت ۹:۵۷
نمایش ایمیل به مخاطبین
نمایش نظر در سایت
۲) از انتشار نظراتی که فاقد محتوا بوده و صرفا انعکاس واکنشهای احساسی باشد جلوگیری خواهد شد .
۳) لطفا جهت بوجود نیامدن مسائل حقوقی از نوشتن نام مسئولین و شخصیت ها تحت هر شرایطی خودداری نمائید .
۴) لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید .