چهارشنبه هفته پیش درباره متن کتاب اخبار فخ که آقای ماهر جرار سال ها پیش در بیروت منتشر کرد اینجا در مؤسسه مطالعات عالی پرینستون سخنرانی کردم. امیدوارم متن سخنرانی را همراه با شواهد و توضیحات به صورت مقاله ای در یک مجله ای منتشر کنم. خلاصه بحث من این بود که اصل این کتاب احتمالا اثری بوده در ژانر قصه نویسی (مانند آثار ابو الحسن بکری) که بعدا مواد دیگری و از جمله متن ها و خطبه هایی به نام حسین فخی و یحیی و ادریس فرزندان عبدالله محض بدان افزوده شده و به شکل کتاب حاضر درآمده است. در حقیقت این کتاب جز تعداد بسیار محدودی از روایات آن که به نحوی ریشه ای در روایات کهن دارد مابقی مجموعه ای افسانه ای است در ژانر قصه نویسی که بعدها در اواخر سده ششم قمری در یمن با افزودن شماری متن و افزوده هایی اینجا و آنجا در خدمت ایدئولوژی و سیاست مذهبی المنصور بالله عبد الله بن حمزه قرار گرفت.

در این کتاب متن هایی مطول به حسین فخ و یحیی و ادریس نسبت داده شده. بر اساس آنها آقای ماهر جرار مقاله ای مفصل درباره گفتمان زیدی و شیعی سده دوم قمری تنظیم کرد و سال ها پیش منتشر نمود که آقایی هم آن را به فارسی ترجمه کرد. متن های موجود در این کتاب همه یکسره ساختگی و مجعولند و اساسا به ادبیات سده دوم شباهتی ندارند. تنها متنی که در آن مقاله می تواند اصالت داشته باشد متنی است که نه از کتاب اخبار فخ بلکه از کتاب المصابیح گرفته شده است.، بنابراین این کتاب نمی تواند به عنوان منبعی برای تحول تفکرات مذهبی در سده دوم قمری به حساب آید.

به هرحال درباره این کتاب یک ساعتی صحبت کردم و یک ساعتی هم با همکارانی از تخصص های مختلف درباره آن گفتگو و پرسش و پاسخ داشتیم. حاصل این بحث ها را امیدوارم در مقاله ای منتشر کنم. قبلا در سایت کاتبان چندین یادداشت درباره این کتاب منتشر کرده ام.