يک ابن بُطّه در اصفهان. به روايت رساله مشيخه محمد بن عبد الواحد اصفهاني (د. 516 ق). اينجا (ص 307) مصحح تصريح می کند که در نسخه خط مؤلف اين کتاب، بطه دقيقا با ضم باء ضبط شده. ويلفرد مادلونگ زمانی به من ايراد گرفت چرا ابن بطه قمی و شيعی را ابن بُطة و نه ابن بَطة (مانند محدث حنبلی بغدادی که ابن بَطة است) در کتابم ضبط کرده ام. البته سخنش اشتباه بود و ناشی از عدم آشنایی با بُطه...

ديدم در کتاب استناد در روش شناخت رجال اسناد که اخيرا منتشر شده نويسندگان تصريح کرده اند (ص 37) ابن عبدون (ابن الحاشر) را بايد با فتح عين خواند (ابن عَبدون). استنادشان به توضيح المشتبه ابن ناصر الدين است. وقتی علامه در ایضاح الاشتباه بر ضم عين تصريح می کند، با وجود اينکه می دانيم او گاهی در اين کتاب در ضبط اسامی خطاهایی دارد اما عدول از ضبط علامه در سنت شيعی نياز به دليل...

الآن دست کم دو قرنی می شود که در حوزه های علمی دینی تشیع متن درس های فقه و اصول استادان در هیئت "تقريرات" دروس که به کوشش شاگردان تحریر می شود آينه ای است از بحث های سنت های مدرسی. در سده های پنجم به بعد در میان اهل سنت در دایره دانش های فقه و خلاف و جدل و اصول فقه خاصتاً اين ادبيات "تعليق" بود که کار تقریرات را می کرد. استاد تعلیق گویی می کرد و شاگردان آن را تحرير می...

ابن سينا رساله اضحويه و همچنين رساله نوروزيه را برای شخصی به نام الشيخ الأمين / الأمير ابو بکر (بن) محمد بن عبد الله (/عبد الرحيم/ عبيد) "أدام الله دولته" نوشته. هويت او تاکنون شناسایی نشده. آقای گوتاس (ص 472 به بعد از کتاب ابن سينا و سنت ارسطویی) به درستی نشان داده که رساله اضحویه بايد حدود 402 ق نوشته شده باشد. احتمالا در جرجان و من اضافه می کنم حتما قبل از سفر به ری....

فرصتی دست داد کل ويدئویی که در آن عباس امانت از تشيع در عصر صفوی سخن می گويد را ديدم و شنيدم. شگفتا آقای امانت نمی داند که محقق اردبيلی (د. 993 ق) نمی تواند معاصر و يا قبل از دوران شاه اسماعيل صفوی (د. 930 ق) باشد. ايشان در گفتارش بين علامه حلی و محقق اردبيلی خلط می کند. وانگهی محقق اردبيلی برخلاف نظر ايشان فقيه دوران تيموری نيست بلکه او فقيه نجف در عصر صفوی است. يک نکته...

در ايران در طی دست کم دو دهه اخير شمار مجلات دانشگاهی و غير دانشگاهی در حوزه تاریخ و فلسفه و علوم دینی چند برابر شده و سالانه صدها مقاله در این حوزه ها در مجلات مختلف، برخوردار از روند داوری یا بدون آن منتشر می شود. تاکنون بسياری به ضعف مقالات توجه داده اند و اينکه تعداد قابل توجهی از اين مقالات از حداقل معيارهای علمی و آکادميک برخوردار نیستند. تعداد زیادی هم...

در دائرة المعارف بزرگ اسلامی برای مدخل مرتبط با رضی الدين نيشابوری، "استاد علماء بشر نقاد سبيکه فقه و نظر" (نک: رساله عشق سیف باخرزی، ص 103 چاپ مرحوم افشار)، فقيه حنفی، اصولی، عالم درجه يک در فن جدل/خلاف و شاعر و نويسنده به دو زبان فارسی و عربی سده ششم قمری که نويسنده مکارم الأخلاق است و از شاگردان شرف الدين مسعودی در فلسفه؛ و فخر رازی صورت چندين مناظره مهم با او را...

آقای مادلونگ در سال 2014 مقاله ای منتشر کرد درباره سهم مسلمة بن القاسم القرطبي در تأليف رسائل اخوان الصفاء. آنچه او در اين مقاله ارائه داد به تعبيری که آقای Godefroid de Callataÿ در مقاله خود با عنوان Rutba vs Ġāya: A Reconsideration of the Impact of the Rasāʾil Iḫwān al-Ṣafāʾ on Maslama b. Qāsim al-Qurṭubī نوشته هيچ پايه و مستندی ندارد: There is no evidence in the sources to back up any of these assertions with any degree of confidence. حق با آقای Godefroid de...

کتاب الدر الثمین في أنساب الطالبيين که دست کم یک نسخه آن در کتابخانه مجلس است به شماره 9483 و در نیمه اول سده نهم قمری در موصل نوشته شده کتابی است ارزشمند درباره انساب سادات و خاصه سادات عراق و بخشی از ايران. خبر ندارم که آيا در سال های اخير کسی اين متن را منتشر کرده يا نه. اين کتاب علاوه بر اطلاعات نسب شناسی حاوی اطلاعات بسيار ارزشمندی است درباره تاريخ سده های هفتم...

شرح کتاب معالم أصول الدين که به تازگی منتشر شده شرحی است بر بخش کلامی معالم فخر رازی. نويسنده آن افضل الدين خونجي است منتهی اين خونجي غير از خونجي منطقی مشهور است. کتاب در صفر 638 ق در شهر تبريز نوشته شده. تبريز در آن دوره از مراکز اصلی علوم عقلی بود. من احتمال قوی می دهم او شاگرد فخر رازي است گرچه در اين کتاب تصريح نمی کند که فخر رازي استادش بوده. سال مرگ روی جلد (638 ق)...

متنی که در میراث حدیث شيعه 5 به نام منتخب الأنوار و بر اساس يک نسخه منتشر شده گرچه به ابن همام اسکافي، محدث برجسته امامی مذهب آخر قرن سوم و اوائل سده چهارم (برای او نک: مدخل ابن همام در دائرة المعارف، نوشته نويسنده اين سطور) نسبت داده شده اما بعيد است از او باشد. او البته کتابی درباره تاريخ ائمه داشته که نجاشي از آن ياد کرده و چند منبع کهن هم از آن نقل هایی کرده اند...

متأسفانه برخی مسئولين گويا توجه ندارند و يا از مطالعه لازم در اين زمينه برخوردار نيستند. ايران مجموعه ای از اقوامی نيست که با يک قرارداد اجتماعی و در پس يک فرايند سياسی حاکميت ملی را به شکل قراردادی برای خود ايجاد کرده باشند. ايران يک هويت يگانه و یکپارچه سياسی/ فرهنگی است که در طی هزاران سال تحول تاريخی و طبيعی شکل گرفته و مليت تاريخی ايران را تشکيل داده است. ما...

الرسالة الحشرية که اخيرا به کوشش آقای حميد رمح الحلي منتشر شده برخلاف نظر مصحح متن حتما از علامه حلی نيست. عقايد و سبک نگارش و ديدگاهش نسبت به فلاسفه هيچ شباهتی با آراء و ديدگاه های علامه ندارد. اما از آنجا که در اين رساله يکجا نويسنده (ص 261) تلويحا می گويد که رساله را برای بدر الدين محمود بن محمد بن علي بن يوسف اللوزتي الأنزاني نوشته با اطمينان بالا می توان گفت...

این مقاله چند سال پيش در کاتبان منتشر شد اما نمی دانم چرا لينکش کار نمی کند. دوباره می گذارم. بنياد تفکر شيخی بر نظريه رکن رابع استوار است. اين نظريه گرچه به تصريح در کتاب های شيخ احمد احسایی و سيد کاظم رشتي ذکر نشده اما مبانی آن از سوی آن دو به صورت پراکنده و در عين حال پيوسته با ديگر مبانی اصلی منظومه فکری شيخيه مطرح شده است. حاج محمد کريم خان کرمانی بعداً اين...

فارغ از اينکه عنوان کتاب معنای محصلی ندارد و احتمالا ناشی از غلطی چاپی است به نظرم مقصر دکتر داوری عزيز نيست که تحليلش از تاريخ و جايگاه فلسفه اسلامی در ايران و در تفکر اسلامی ايراد اساسی دارد بلکه مقصر اهالی تحقيق تاريخی و محققان تاريخ متون و اندیشه فلسفی اند که هنوز کتاب شایسته ای در تاریخ فلسفه و تفکر فلسفی در اسلام و ایران ننوشته اند تا به کار آقای داوری بيايد....