1- نوشته های پروفسور محسن مهدی، استاد برجسته دانشگاه های شیکاگو و هاروارد و دانشمند برجسته عراقی متولد کربلا را از خیلی سال پیش می خواندم؛ به ویژه مقدمه هایی که بر آثار فارابی نوشته و و تصحیح های دقیق او از کتابهای معلم ثانی. از او نوشته هایی تاکنون به فارسی ترجمه شده است. این روزها به مناسبت پژوهشی در دست انجام به آثار فارابی می نگرم. مناسب دیدم اینجا یادی از...

*در ده سال اخیر محمد عابدالجابری در ایران به شدت مورد توجه قرار گرفته است و مترجمانی آثار او را به فارسی برگردانده اند. در این میان از همه جدی تر سید محمد آل مهدی مترجم خوزستانی سهم عمده ای در معرفی آثار جابری به ایرانیان در دهه اخیر داشته است. شمار آثار ترجمه شده جابری به وضوح از آثار دیگر متفکران عربی معاصر بیشتر است. همین طور است و من هم این احساس را دارم که...

اين اثر کتاب مفيدی است. منتهی نويسنده به بحث اصالت متن ها توجه درستی نکرده. تمام متن هایی که به عنوان خطبه و يا رساله های دعوت از نفس زکيه در اين کتاب نقل شده به جز آنچه در چند سطر از تاريخ طبري در دست داريم متن های منحول و متأخری اند. اين ويژگی در مورد بسياری از اين قبيل متن ها در کتاب های تاريخ ائمه زيدی و مقاتل الطالبيين (مانند المصابيح حسني و يا الحدائق الورديه...

اين مرد در طی بيش از شصت سال تلاش مستمر علمی و بدون کمترين ادعا و تبليغ و بی هيچ چشمداشتی و به دور از ادعاهای پر سر و صدای طبقه روشنفکران سنت ستيز و بيگانه با فرهنگ وطن؛ باری با تمام وجود در خدمت کشورش و فرهنگ آن زيست و کار کرد و کتاب و فهرست و مقاله نوشت و شناسنامه فرهنگی کشور را تدوين کرد. شايد هيچ کس به اندازه استاد محمد تقی دانش پژوه به ميراث و سنت ادبی و مکتوب...

زيد بن علي (ع) معمولا به عنوان کسی تلقی می شود که سادات اهل بيت (ع) در سده دوم قمری با الگو گرفتن از او بر عليه امويان و عباسيان قيام کردند. اين سخن درست است؛ از فرزندش يحیی تا نفس زکيه تا حسين فخي. با اين وصف هيچ کدام از اين علويان به ادعای امامت به مفهومی که بعدها زيديه در دستگاه فکری خود از امامت سراغ می گرفتند قيام نکردند. در روايات کهن اماميه هم بر اين تأکيد شده که...

استاد عبد الله انوار دار فانی را بعد از حدود صد سال زندگی با برکت و پر تلاش وداع گفت. روحش شاد. بعد از درگذشت استاد؛ همچون درگذشت دیگر استادان و محققان برجسته در ساليان اخیر موجی از واکنش ها درگرفت و انبوهی از یادداشت ها در فضای مجازی از سوی اشخاص مختلف منتشر شد و از فقدان او و امثال او اظهار تأسف شد و اینکه همانند این نسل از استادان دیگر نخواهد آمد و ... اين ها همه...

نمونه ای از تحریف های مرتبط با کتاب مقاتل الطالبیین ابو الفرج اصفهانی در مقایسه با متن کتاب اخبار فخ روایتی است درباره متن بیعتنامه حسین فخی که آقای جرار در مقدمه خود بر کتاب آن را مورد بحث قرار داده (ص ۹۲ به بعد). در روایتی که اخبار فخ نقل کرده (ص ۱۳۹) در متن بیعتنامه حسین فخي سخنی از دعوت به الرضا من آل محمد نمی رود در حالی که در متن بسیار مشابهی که در مقاتل...

صحيفه سجاديه از ارزشمندترين ميراث منسوب به ائمه شيعه (ع) است. اماميه قبل از زيديه به اين متن دسترسی داشتند. از آخر سده ششم دست کم می دانيم که صحيفه سجاديه در اختيار زيديان نيشابور بوده (اين مطلب از متن اجازه عمرو بن جميل النهدي که آن را پيشتر منتشر کرده ايم به درستی بر می آيد). در يمن البته قرن هاست که صحيفه سجاديه به روايت امامی مشهور آن (روايت بهاء الشرف) در اختيار...

دکتر سيد جواد طباطبایی در 77 سالگی خرقه تهی کرد. روانش شاد. نوشتن درباره طباطبایی طبعا برای من ساده نيست. حدود بيست سال است در نوشته های خود جوانبی از آراء و انظار و آثارش را نقد کرده ام و البته گاهی هم به همين دليل دوستدارانش من را مورد الطاف خود قرار داده اند... با اين وصف شايد بسياری از خوانندگان آن نقدهای گاه تند ندانند که سابقه آشنایی و رفاقت من با دکتر طباطبایی...

کتاب غرر الأدلة تأليف متکلم نامدار معتزلی، ابو الحسين بصري (د. 436 ق) تا قرن ها در اختيار متکلمان معتزلی و امامی و زيدی و اشعری بوده و از آن نقل های بسياری در کتاب ها باقی مانده گرچه امروزه ظاهرا از وجود نسخه ای از اين کتاب خبری نيست. از مشهورترين کسانی که از اين کتاب نقل کرده اند بايد ابن الملاحمي، فخر رازي، سديد الدين حمصي و ابن ابی الحديد (به ويژه در تعليقه اش بر...

يک رسم نابجایی به ويژه يکی دو دهه است در اسلامشناسی معاصر غربی معمول شده و آن اینکه نتايج تحقيقات در يک زمينه تاريخی از طريق محدود کردن آن در يک نظام آماری و بر اساس انتخاب چند محيط آماری (در اينجا: مثلا انتخاب چند کتاب و يا چند فصل و باب معين از چند کتاب) دنبال و برجسته می شود. اين شيوه به نظرم من ناشی از چند چيز است: یکی عدم آشنایی با پيچيدگی های تحول ادبيات و...

از کتاب های مجعول يکی همين غاية الاختصار است که به نام يکی از افراد خاندان ابن زهره جعل و منتشر شد. چنين پيداست که ابو الهدی الصيادي، شيخ طريقه رفاعيه در سلطنت عثمانی (درگذشته 1328 ق) در جعل آن دست داشته. اين کتاب در واقع خلاصه ای است از کتاب الاصيلي تأليف ابن الطقطقي که آن را به نام اصيل الدين فرزند خواجه نصير نوشته است و خوشبختانه به چاپ هم رسیده. غاية الاختصار خلاصه...

ما در پژوهشی که قبلا منتشر شد نشان داديم که متن کتاب اخبار فخّ (که مکرر چاپ شده) با قالبی داستانی (چيزی شبيه کتاب های ابوالحسن بکري) ساخته و پرداخته زيديان در يمن آغاز سده هفتم قمری است و به هيچ يک از مطالب و اسناد و نامه ها و متون نقل شده در آن که جای ديگری ديده نمی شود نمی توان اصالتی قائل شد. در واقع جز اندکی از مطالب این کتاب (که عمدتا به هسته اوليه ای از يک متن...

آقای دکتر سروش اخيرا در بحثی جالب درباره ملاک صدق و کذب و حقيقت و تطابق با واقع را مطرح کردند (من البته فقط بخش اول را شنيدم و پرسش و پاسخ ها را هنوز فرصت نکرده ام بشنوم). به تعبير خود ايشان در اين بحث از اين نظر دفاع کرده اند که ملاک تصديق صدق نيست بلکه بر عکس ملاک صدق تصديق است و منظور از تصديق يعنی توافق عقلاء. درباره سخنان ايشان خيلی مطلب می توان گفت و آن را به نقد...

بی بی سی "فارسی" که نهادی است رسمی و تأمين مالی شده از وزارت خارجه دولت انگلستان هر از چند يکبار به بهانه های مختلف بحث مليت و تماميت ارضی و هويت ملی را موضوع گفتگوهایی قرار می دهد. اين رسانه انگليسی گویا به صورت کاملا حساب شده ای ادبياتی را عادی سازی می کند با اين خط فکری که گویی هويت ملی يک "مسئله" در ايران است. در دعوت از طرفين گفتگو ها کارهای جالب کم نمی کند: مثلا...