دو سال ديگر صدمين سالگرد تأسيس مجدد حوزه علميه قم وسيله مرحوم آية الله شيخ عبد الکريم حائری يزدی است. قم از اواخر قرن دوم قمری از مراکز اصلی تشيع بود. اين شهر و با همت خاندان اشعريان در سده های نخستين بعد از کوفه مهمترين مرکز حديث شيعی بود و بعد از مرکزيت يافتن ری و به ويژه بغداد البته از اهميت آن به تدريج کم شد. با اين وصف در دوران سلجوقی همچنان قم از مراکز تشيع و...
جمعه ۱۳ تير ۱۳۹۹ ساعت ۳:۲۵
من کاری به فعالان سياسی ندارم. می دانم که خيلی ها در فضای مجازی فعاليت رسانه ای حرفه ای را با عقايد و باورهای سياسی و يا حتی انگيزه های شخصی و يا گروهی شان خلط می کنند. جذب مخاطب هم کار خيلی مشکلی نيست. کافی است اندکی از منطق علمی هر بحثی فاصله بگيريد و با احساسات و "جو" های ساختگی زمانه همراه شويد. به درست و غلط اين کار الآن کاری ندارم. اما نيک می دانم که فضای آکادميک...
جمعه ۱۳ تير ۱۳۹۹ ساعت ۳:۲۴
من قبلا مکرر نوشته ام که فهرست ها در بسياری از موارد تنها نقش اجازات را دارند؛ به صورتی که سندها می توانند صرفا سند به اشخاص و نه متون و يا از آن مهمتر نسخه های خاص از آن متون باشند. در اين نوع اجازات کما اينکه بعدا به تفصيل خواهيم گفت نويسندگان فهارس و يا اجازات گاهی صرفا فهرستی از محتويات فهارس قديمی تر به دست می دهند با نقل اجازاتی به آن فهارس قديم. مانند نجاشي که...
جمعه ۱۳ تير ۱۳۹۹ ساعت ۳:۲۳
درباره ابو جعفر محمد بن عبدالله بن جعفر بن الحسين بن جامع بن مالک الحميري القمي، محدث امامی سده سوم و چهارم گفته شده که کتابی به نام کتاب المساحة والبلدان داشته است. از او نقل شده که دليل تأليف آن اين بوده که وی فهرست کتب المساحة را که تصنيف احمد برقي بوده در اختيار داشته و آن را استنساخ کرده بوده و به اسناد روايت می کرده از مؤلف آن، اما آن را از دست داده بوده، وی...
يكشنبه ۸ تير ۱۳۹۹ ساعت ۲:۳۸
من قبلا هم نوشتم که بزرگترین دلیل بر عدم وجود طریقه فهرستی به عنوان شیوه ای مستقل از طریقه رجالی در میان قدمای امامیه این است که در هیچ کجا در ادبیات حدیثی و رجالی ما اشاره ای به وجود این تمایز نشده. در حقيقت آن چيزی که طبق اين نظريه، طريقه فهرستی ناميده می شود بخشی از همان شيوه رجالی قدماست. اين نظريه ابراز می دارد که بر خلاف اهل سنت محدثان اماميه طریقه فهرستی را...
يكشنبه ۸ تير ۱۳۹۹ ساعت ۲:۳۰
يکی از موضوعات جالب برای رساله های دکتری تبارشناسی خاندان های اهل علم است به ويژه از دوره های صفويه و قاجار به اين طرف. شناخت اين موضوع می تواند آشنایی و تحليل ما را نسبت به مناسبات دين و قدرت و همچنين تحولات اجتماعی و سياسی و فرهنگی در بستر تاريخ عميقتر کند. از قديم چنين بوده که عموما علم و دانش به عنوان ميراثی در خاندان های مهم اهل علم باقی می مانده و گسترش می...
يكشنبه ۸ تير ۱۳۹۹ ساعت ۲:۲۶
هفته قبل به مناسبت درخواست مجله سياستنامه به چند پرسش درباره تفکر فلسفی مرحوم آقای حاج آقا مهدی حائری يزدی پاسخ می دادم. مرحوم دکتر حائری يزدی تا آنجا که من می شناسم تنها عالم شيعی و بل شايد مسلمانی باشد با چنين تجربه ای بی مانند در زندگی علمی اش: با وجود آنکه در اجتهاد او ترديدی نبود و در بالاترين سطوح علمی چه در اصول و چه در فلسفه تحصيل کرده بود و به مقام اجتهاد...
يكشنبه ۸ تير ۱۳۹۹ ساعت ۲:۲۵
من قبلا در چند نوشته و سخنرانی و کنفرانس بر يک نکته ای درباره اعتبار دفاتر گفتارهای ائمه شيعه دست گذاشته ام که متأسفانه گاه مورد غفلت حتی در سطح پژوهشگران دانشگاهی قرار می گيرد. اينجا سعی می کنم در چند کلمه آن را خلاصه کنم: عده ای تصور می کنند آنچه ما از پيشوايان اصلی مذاهب فقهی اهل سنت به ويژه مالک بن انس و ابو حنيفه و يا حتی شافعی در اختيار داريم از لحاظ سنديت...
يكشنبه ۸ تير ۱۳۹۹ ساعت ۲:۲۴
معمولا در شرح احوال صدوق خطایی تکرار می شود و آن اينکه او کتاب فقيه را در سفر خراسان و در زمان اقامت در بلخ نوشته. مستند اين سخن گفته خود ابن بابويه است که در آغاز کتاب گفته: أما بعد فإنه لما ساقني القضاء إلى بلاد الغربة ، وحصلني القدر منها بأرض بلخ من قصبة إيلاق وردها الشريف الدين أبو عبد الله المعروف بنعمةـ وهو محمد بن الحسن بن إسحاق بن [ الحسن بن ] الحسين بن...
يكشنبه ۸ تير ۱۳۹۹ ساعت ۲:۲۳
من معتقدم يکی از مهمترين راه های اصلاح انديشه و فهم ما از دين و مذهب شناخت دين و منابع دينی در بستر تاريخی آن است. اين شناخت درک ما را از تحول تاريخی فهم های دينی ارتقا می دهد. اگر خواهان اجتهاد در اصول و فروعيم و اگر می خواهيم درک درستی از ديالکتيک "نص" و "تاريخ" و سهم مقتضيات زمان و مکان در فهم فقيهان و متکلمان از دين و منابع دينی داشته باشيم چاره ای نداريم الا...
يكشنبه ۸ تير ۱۳۹۹ ساعت ۲:۲۲
اين روزها در فضای مجازی بسياری را ديدم در اين موضوع اظهار نظر می کنند و از اختلاف فقيهان در موضوع رؤيت هلال، برخی انتقاد و برخی اظهار تأسف می کنند. هر گروه هم بر اساس اين موضوع کلی توصيه و نتايج اخلاقی و فقهی و سياسی و دينی بار می کنند. به نظرم ريشه شماری از اين انتقادات و يا نگرانی ها به عدم شناخت موضوع بر می گردد. اختلاف در موضوع رؤيت هلال موضوعی کاملا فقهی است و...
سه شنبه ۲۰ خرداد ۱۳۹۹ ساعت ۳:۲۷
فضای مجازی حسن های زيادی دارد. اما آفت هایی هم دارد. يکی از اين آفت ها اين است که عده ای را در توهم توليد انديشه می اندازد. در فيسبوک و توئیتر به طور خاص آدم هایی را می بينيم که با وجود ادعای داشتن مدارک و مراتب دانشگاهی کار و وظيفه خود را در حد نکته پراکنی و "تأملات" نويسی و يادداشت نگاری های چند سطری فروکاسته اند؛ معمولا پر از انتقاد از وضع موجود، از فرهنگ گرفته تا...
سه شنبه ۲۰ خرداد ۱۳۹۹ ساعت ۳:۲۶
دريغ و صد افسوس که اين علامه و اديب برجسته را نابهنگام و غير منتظره از دست داديم. من متأسفانه شخصا توفيق بهره وری از محضر او را نداشتم اما تقريبا هر آنچه او نوشته و منتشر کرده بود را خوانده ام. عالم و محققی بود از نسلی ديگر. از نسلی که امروز کمتر می توان نمونه های آنان را ديد. محققی ميراث پژوه، دقيق النظر، اديبی بارع و آشنا با زوايای آشکار و پنهان متون ادبی و تاريخی...
سه شنبه ۲۰ خرداد ۱۳۹۹ ساعت ۳:۲۵
نقد و بررسی نظريه فهرستی در تحليل ادبيات حديثی (1)
من در طی دو سه سال اخير يادداشت هایی را صرفا برای استفاده شخصی در حاشيه چند کتاب، مقاله و يا درس گفتارهایی که تاکنون درباره اين نظريه نوشته شده یادداشت کرده ام که مناسب ديدم اينجا اين يادداشت ها را به تفاريق بگذارم. از اينکه کوتاه است و پراکنده عذر می خواهم. اين نظريه با اين عنوان خاص ابتکار يکی از محققان برجسته...
سه شنبه ۲۰ خرداد ۱۳۹۹ ساعت ۳:۲۲
بسياری از فهرست هایی که برای نسخه های خطی نوشته می شوند فهرست های کاملی نيستند. اينجا به دو مورد بسيار ضروری اشاره می کنم: 1- در مورد نسخه های حديثی و تا حدودی ادبی نقل سند روايت کتاب در آغاز نسخه خطی بسيار مهم است (و همچنين هر گونه اجازه ای برای کتاب ها که اطلاعات پشت نسخه ای محسوب می شوند). متأسفانه به اين مورد کمتر توجه می شود. بسياری از نسخه های حديثی شيعی که...
سه شنبه ۲۰ خرداد ۱۳۹۹ ساعت ۳:۲۱
نمایش ایمیل به مخاطبین
نمایش نظر در سایت
بنده هادی درویشی، دانشجوی دکتری جامعه شناسی و در حال نگارش رساله خود با موضوع نسبت میان بنیادگرایی و تشیع در ایران معاصر زیر نظر دکتر سارا شریعتی هستم.
جهت انجام رساله، مصاحبه هایی را با صاحب نظران و متخصصان انجام داده ام، که قرار است بزودی در قالب کتاب منتشر گردد. بسیار مایلم که مصاحبه جنابعالی نیز در کتاب آورده شود. چند ماه قبل از طریق کانال تلگرام جنابعالی درخواست مصاحبه کردم ولی شما بدلیل ضیق وقت، آن را به چند ماه دیگر موکول کردید. خواهشمندم در صورت امکان، سوالات مصاحبه را پاسخ فرمایید.
سوالات مصاحبه:
1. تعریف شما از بنیادگرایی و شاخص¬های آن چیست؟
2. چه معادل¬هایی را برای بنیاد¬گرایی پیشنهاد می¬دهید؟
3. به نظر شما بنیاد¬گرایی جنبشی اجتماعی است؟ یا فرهنگی؟ یا دینی؟ یا سیاسی؟
4. آیا می¬توان از پدیده¬ای با عنوان بنیادگرایی در ایران نام برد؟
5. مصادیق بنیادگرایی در ایران کدامند؟
6. نسبت بنیادگرایی و تشیع چیست؟
7. نسبت بنیادگرایی و دین رسمی چیست؟
8. آیا بنیادگرایی مصداقی از بازگشت امر دینی است؟
با نهایت سپاس و ارادت
هادی درویشی
موضوع رسالۀ دکتری من دربارۀ عبدالقاهر جرجانی است که متکلمی بلاغی در قرن پنجم و از جرجان است. کتابهایی که دربارۀ زندگی او نوشته‌اند عموما با یک یا دو قرن فاصله و بیشتر از او نوشته شده‌اند و نمی‌دانم چقدر اطلاعاتشان معتبر است. در این کتابها عبدالقاهر جرجانی شافعی و اشعری معرفی شده است. البته در کتاب مسالک الابصار ابن فضل الله آمده که جرجانی در فروع شافعی و در اصول اشعری بوده است.
سوال اول اینکه مگر تقسیمات شافعی و حنبلی و... بنا به فقه و تقسیم معتزلی و اشعری بنا به کلام نیست؛ مخصوصا بنا به تقسیم‌بندیهای قرن پنج هجری در ایران؟
سوال دوم اینکه ایا گفتۀ قدما دربارۀ مذهب کلامی کسی، بیانگر صدق این گزاره است؟ چیزی که از کتابها دستگیرم شده اینکه شاید مولفان با پیش فرض اختلاف نظر جرجانی با قاضی عبدالجبار در بلاغت آنها را به این نتیجه رسانده است که جرجانی اشعری بوده است؛ در حالی که جرجانی پیوسته از جاحظ معتزلی به نیکی یاد کرده است.
در هر حال نیازمند منابعی به فارسی یا عربی دربارۀ اصول اشعریان و معتزلیان در قرن پنجم هستم. پیشاپیش از شما متشکرم