(يادداشتی است کوتاه که سال ها پيش نوشتم وهمينک جهت درج در کتابی برای بزرگداشت شخصيت علمی و دينی فقيه محقق نادره دوران آية الله شبيری زنجانی منتشر می شود. شرح حال ابو سعد سمّان را شيخ منتجب الدين در فهرست خود آورده و از آنجا که بهترين پژوهش ها درباره فهرست منتجب الدين به قلم معظم له است آن را برای انتشار در اين کتاب مناسب يافتم. ) أبو سعد إسماعيل بن على بن...

در طی چند سال در کنار کار اصلی ام که نوشتن و تحقیق درباره تاریخ اندیشه های دینی و فلسفی/کلامی در اسلام دوره شکلگیری، کلاسيک و پيشا مدرن است به فراخور مناسبت های مختلف گاهی نقدهایی بر پاره ای از نوشته ها و انديشه های روشنفکران دینی و غیر دینی ایرانی و عرب منتشر کردم. اینک مجموعه این نقدها و بررسی ها را که بیشتر در قالب یادداشت هایی کوتاه و بلند و نه مقالاتی منظم...

يکی از خوانندگان محترم اين کانال که از فعالان پر کار رسانه ای است انتقاد چند سطری من از دامنه گرفتن پريشان گویی ها در موضوعات الهيات و تاريخ را به گمان آنکه راقم اين سطور قصد "نقد" انديشه ای داشته "رجزخوانی" و نه "نقد" خوانده و به حساب خود خواسته آداب نقد را به من متذکر شود. گمان می کنم در طی دست کم پانزده سال گذشته بيش از هزار صفحه در نقد نوشته ها و پژوهش ها و آراء و...

آدرس و متن کامل تر اينجا: https://www.etemadnewspaper.ir/fa/main/detail/189666/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%AF%D9%8A-%D8%B3%D9%86%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D8%AA-%D8%BA%D8%B1%D8%A8 * آقای دکتر اگر اجازه بدهید ابتدا در مورد پیشینه خانوادگی حضرتعالی به ویژه از نظر علمی و حوزوی بپرسم. مرحوم پدر حضرتعالی از علمای نجف و تهران بوده‌اند. لطفا بفرمایید ایشان در کدام سنت حوزوی جای داشتند؟ از چه سالی و تا کی در نجف حضور داشتند؟ همچنین...

يکی از پديده هایی که در سال های اخير در جامعه مجازی فارسی روند روز افزونی پيدا کرده ارائه های گفتاری و درسگفتاری است؛ تقريبا در همه موضوعات و در سطوح مختلف. اين سنت خوبی است. در دو سنت کهن حوزه های علوم دينی در اسلام و غرب و نيز سنت مدرن نهاد دانشگاه القای دروس از سوی استادان در شکل ارائه خارج از متن (دروس خارج) سابقه زیادی دارد. در اين شکل استاد با اساس قرار دادن يک...

نخست عين عبارات بخشی از اين مدخل را با هم مرور کنيم: "يکی از بحث برانگيزترين موضوعاتی که در بازگشت از حج در آن سال روی داد، مسئله‌ای است که بنابر روايات متواتر، در غديرخم اتفاق افتاد. در حجةالوداع و در مکان يادشده، پيامبر اسلام (ص) ضمن بيانی از کتاب و اهل بيت (يا عترت) به مثابۀ مصاديق «ثقلين» و تنها بازمانده‌های نبوی برای امتش، با بلند‌کردن دست امام علی (ع)، آن...

يکی از فعالان و نویسندگان رسانه ای که امیدوارم در آرزوی دستیابی به توفيقات علمی بختيار باشد اخیرا در نوشته ای خطاب به این قلم ابراز فرموده اند: چرا نوشته ای که از لحاظ علمی معتبر نمی دانيد و آن را شايسته نقد نمی دانيد نقد می کنيد؛ اين "متناقض نما"ست. درباره اين موضوع در اين درسگفتار توضيح دادم (https://t.me/azbarresihayetarikhi/6698). با اين وصف اينجا به چند سطر پاسخی کوتاه می...

برخی از سر غفلت و يا تغافل نقدهای پر دامنه صاحب اين قلم بر جريان تجديد نظر طلبی در مطالعات اسلامشناسی در غرب را ناديده گرفته و حکم من را درباره کسانی که بدون شايستگی های لازم مقلدوار سخنان نمايندگان اين جريان در مطالعات اسلامی را ناقص و نصف و نيمه تکرار می کنند مخالف آداب نقد قلم برده اند؛ شگفتا... فهرستی از مهمترين مجموعه نقدهای این بنده خدا بر اين جريان که با...

اینترنت و فضاهای مجازی و قبل از ‌آن رسانه های مختلف از آغاز دوران انتشار روزنامه ها و جریده های اجتماعی و سیاسی تا امروز تغییری اساسی در نظام مرجعیت های علمی و اجتماعی ایجاد کرده است. یکی از پیامدهای آن هم این بوده که دیگر تنها مدرسه و در دوران جدید دانشگاه نیست که مرجع تولید فکر است، بلکه فراخور سطوح مختلف اجتماعی ما با منابع گوناگون تولید و تغذیه فکری سر و...

شماری از متن هایی که در سال های اخیر در شش شماره منتشر شده از مجله مطالعات شیعی بريل تاکنون با همکاری دوستان و محققین مختلف منتشر کرده ام: دو متن از نصیر الدین عبد الله بن حمزه شارحي https://brill.com/view/journals/ssr/1/1-2/article-p194_9.xml اجوبه مسائل سلاريه از شريف مرتضی https://brill.com/view/journals/ssr/2/1-2/article-p255_1.xml رساله ای درباره اجماع اهل بيت (ع) از الناطق بالحق ابو طالب هاروني...

1- مشکل سفرنامه ناصر خسرو و جعلی بودن آن می دانيم که تاکنون برخی پژوهشگران در اصالت سفرنامه ناصر خسرو ترديد کرده اند. سببش عمدتا چهار چيز است: يکی اينکه سفرنامه نسخه های کهن ندارد. دوم اينکه از اين سفرنامه، ناصر خسرو در آثار ديگرش يادی نکرده و منابع قديم هم از آن سخنی به ميان نياورده اند. سوم اينکه بخشی از مطالب کتاب با واقعيت های زمان ناصر خسرو سازگار نيست و يا از...

تفسير لباب التفاسير تأليف ابو القاسم محمود بن حمزة الكرماني (د. حدود 530 ق) از جهت اشتمال بر نقل از تفاسير مفقود معتزلی اهميت دارد (از جمله تفاسير ابو مسلم اصفهاني و ابو القاسم بلخي و ابو علي جبّائي و ديگران). همچنين نقل هایی در اين تفسير هست از آثار تفسيری محمد بن الهيصم کرّامي مذهب (مانند کتاب التنزيل). طبرسي صاحب مجمع البيان به تصريح ابن فندق در تاريخ بيهق (ص 242) از...

ما قبلا هم در چند يادداشت نوشته ايم که به احتمال زياد خيامی خود از شاگردان ابن سينا بوده. دلائلی را هم مطرح کرديم. ابن فندق بیهقی در تتمة صوان الحکمة و همچنين در تاريخ بيهق از يکی از شاگردان خيامی با نام علي بن محمد الحجازي القايني ياد می کند و يکجا تصريح می کند که او نود سال زندگی کرد و در جای ديگر می گويد حدود صد سال شمسی عمر کرد. اگر دومی درست باشد طبعا بايد عمرش...

مآخذ الابانة عن اصول الدیانة، منسوب به ابو‌الحسن علی اشعری، مدینه، ۱۹۷۵ م؛ ابن‌تیمیه، احمد، الصارم المسلول على شاتم الرسول، حیدر‌آباد دکن، ۱۳۳۲ ق؛ ابن‌جوزی، عبد‌الرحمان، تلبیس ابلیس، به کوشش سید جمیلی، بیروت، دار ‌الکتاب العربی؛ ابن‌سینا، الاشارات و التنبیهات، به کوشش محمود شهابی، تهران، ۱۳۳۹ ش؛ همو، رسالۀ اضحویه، به کوشش حسین خدیوجم، تهران، ۱۳۵۰ ش؛...

محقق کتاب رسائل ابوبکر خوارزمی که انجمن آثار و مفاخر فرهنگی منتشر کرده به خطا اين ابو الحسن ابن شاذان (ص 249) را ابن شاذان قمی محدث امامی معروف تصور کرده. در حالی که اين ابو الحسن ابن شاذان قاضی بوده در ری. نامش در اخلاق الوزيرين ابو حيان آمده (و از جمله در ص 261). در رسائل ابوبکر خوارزمي منظور از اين قاضي ری ابو الحسن الهمذاني (ص 314) که محقق کتاب نتوانسته شناسایی کند...