نجاشي در رجال درباره ابو تمام، شاعر معروف عرب می نويسد: "حبيب بن أوس أبو تمام الطائي كان إماميا ، وله شعر في أهل البيت [ عليهم‌السلام ] كثير. وذكر أحمد بن الحسين رحمه‌الله أنه رأى نسخة عتيقة ـ قال : لعلها كتبت في أيامه أو قريبا منه ـ وفيها قصيدة يذكر فيها الائمة [ عليهم‌السلام ] حتى انتهى إلى أبي جعفر الثاني عليه‌السلام ، لانه توفى في أيامه. وقال الجاحظ في كتاب الحيوان : وحدثني أبو تمام الطائي ، وكان من رؤساء الرافضة. له كتاب الحماسة ، وكتاب مختار شعر القبائل. أخبرنا أبو أحمد عبد السلام بن الحسين البصري."

در تمايلات شيعی ابو تمام ترديدی نيست. با اين همه روشن است که تشيع او را بايستی در چارچوب کلی فرهنگ عمومی دوران عباسی و جايگاه وی به عنوان يک شاعر فهميد و نبايد از او توقعی که از يک متکلم شيعی و امامی در آن زمان وجود دارد داشت. گواهی نجاشي روشن است. ابو تمام نه تنها درباره اهل بيت اشعاری سروده بلکه ابن غضائري نسخه کهنی از دوران ابوتمام و يا عصر نزديک به او را ديده بود که در ضمن آن شاعر قصيده ای دارد که در آن نام امامان شيعه را ذکر کرده بوده تا امام جواد (ع). خود ذکر اين گواهی ابن غضائري توسط نجاشي نشان می دهد که در همان زمان هم در تمامی ديوان های منسوب به ابو تمام اين قصیده روایت نشده بوده. ابو تمام در زمان حيات امام جواد درگذشت و بنابراين متعرض ساير امامان نشده. اين شعر خود نشانی است مهم بر اعتقاد او به مذهب امامی. اينکه ريشه تشيع او به کجا بر می گردد البته بر ما روشن نيست. منتهی گزارش نجاشي و ابن غضائري هر دو بسيار مهم است. از اين قصيده مورد نظر متأسفانه امروزه نشانی در دست نيست (قصيده ميميه ای که ابن شهرآشوب در مناقب نقل کرده و در نسخه های ديوان و شروحش هم موجود نيست نبايد تماما اصيل باشد. در آن نام امامان دوازده گانه ذکر شده که مناسب زندگی ابو تمام نيست. برخی از نويسندگان ترديد در قصيده نقل شده به وسيله ابن شهرآشوب را دليلی بر نادرست بودن گزارش ابن غضائري دانسته اند. در حالی که برخلاف گفته آقای دکتر آذرنوش در مدخل ابو تمام در دائرة المعارف بزرگ اسلامی لزوما این استنباط صحیح نيست). شعر ابو تمام وسیله ابوبکر صولي فراهم آمد. ديگران هم البته نسخه هایی از شعر او فراهم کرده (مانند علي بن حمزة الأصفهاني) و يا در اختيار داشته اند. اگر اين قطعه شعر که ابن غضائري از آن ياد می کند در نسخه های موجود از ديوان ابو تمام و يا شروح مختلفش آنچه امروزه در اختيار است موجود نيست دليل بر اين نمی شود تا گزارش ابن غضائري را نادرست بدانيم. وانگهی ابن غضائري اشاره ای به ديوان نمی کند. شايد اين قطعه شعر در يکی ديگر از آثار ابو تمام و يا در مجموعه ای متفاوت از اشعار او نقل شده بوده. ابوبکر صولي اگر آن را در کتاب اخبار ابی تمام و يا در دیوان و شرح ديوان ذکر نکرده شايد دلیلی خاص داشته است. همو در کتاب اخبار ابو تمام اشاره ای به مذهب شيعی و يا امامی ابو تمام ندارد اما باز هم اين دليلی بر نفی و رد گفته نجاشي نمی شود. میان نسخه های دیوان های گردآمده از ابو تمام اختلاف وجود دارد. بنابراين معلوم است که اتفاق نظری درباره همه اشعار او از آغاز وجود نداشته. در عبارت نجاشي يک مشکل ديگر هم ديده می شود: لانه توفى في أيامه. اگر منظور نجاشي اين است که ابو تمام در زمان امامت امام جواد درگذشت البته اين سخن نادرست است. ابو تمام سال 231 ق درگذشت و سال ها بعد از آغاز امامت امام هادی (ع). منتهی می توان گفت که آن قصيده را ابو تمام سال ها قبل از آغاز امامت امام هادی سروده بوده است.

نجاشي علاوه بر اين از الحيوان جاحظ نقل می کند. در آنجا بنابر گزارش نجاشي، جاحظ ابو تمام را از رؤسای رافضه بر شمرده است. اين مطلب در نسخه چاپ شده الحيوان ديده نمی شود. اما اين دليل نمی شود گفته نجاشي را رد کنيم. نسخه هایی که الحيوان بر اساس آنها منتشر شده همگی متأخرند. تازه در آنها جاهایی افتادگی هم ديده می شود. به نظر من بايد از نو همه نسخه های الحيوان مورد بازرسی قرار گيرند. شايد به دلائلی اين تکه از چاپ افتاده است. نجاشي به هرحال به نسخه ای کهن از کتاب دسترسی داشته و قول او در اين زمينه حجت است و در آن ترديد نمی توان کرد.

در چاپ خياط از ديوان ابو تمام (و همچنين دست کم در نسخه ليدن از آن) قصيده ای هست که در آن ابو تمام از غدير هم سخن می گويد (قصيده ای با اين مطلع: أظبية حيث استثيب الکثب والعفر). اين قصيده در برخی چاپ ها و يا شروح قديم ديوان ابو تمام نيامده. اينکه دقيقا چه اتفاقی افتاده بايد مورد بررسی قرار گيرد. بعيد نيست برخی نسخه ها و چاپ ها مورد تحريف قرار گرفته. اما هر چه هست روشن است که اين قصيده اصلی دارد و اگر حتی ابوبکر صولي آن را اصلا نقل نکرده بوده باز ضرری به اصالت آن نمی زند. چرا که ممکن است اين قصيده در يکی از نسخه های متفاوت از اشعار ابو تمام نقل شده بوده. در اين قصيده ابو تمام آشکارا اعتقاد شيعی و بل امامی خود را آشکار می کند و می گويد:

و "يوم الغدير " استوضح الحق أهله * بضحيآء لا فيها حجاب ولا ستر
أقام رسول الله يدعوهم بها * ليقربهم عرف وينآهم نكر
يمد بضبعيه ويعلم أنه * ولي ومولاكم فهل لكم خبر؟!
يروح ويغدو بالبيان لمعشر * يروح يهم غمر ويغدو بهم غمر
فكان لهم جهر بإثبات حقه * وكان لهم في بزهم حقه جهر
أثم جعلتم حظه حد مرهف * من البيض يوما حظ صاحبه القبر

گفتنی است در قصيده ای با مطلع: عَسَى وَطَنٌ يَدْنُو بهِمْ ولَعَلَّما ابو تمام می گويد:

فلَوْ صَحَّ قَوْلُ الجَعْفَريَّة في الذي تنصُّ من الإلهامِ خلناك مُلهما
اين بيت در زمينه و قصيده ای که سروده و گفته شده دلالتی بر رد اعتقاد و ديدگاه اماميه درباره امامت ندارد.

ابو تمام بی تردید شاعری بر مذهب و يا گرايش اماميه بوده است.