در منابع حديثی ما احاديثی با متونی بلند و يا در واقع آنچه به عنوان "احاديث طوال" خوانده می شود کم نيست. گاهی اين احاديث در برگيرنده خطبه ای بلندند و گاهی مکتوبی مطول و در بسياری مواقع هم متن گفتگو و يا مناظره ای بلند را شامل می شوند. طبعا با توجه به محدوديت توانایی حفظ راويان از يک سو و محدوديت نوشت افزارها و کاغذ و از اين قبيل در عصر پيامبر (ص) (در اين مورد خاص، علاوه بر اين ها معدود بودن راويانی که توانایی خواندن و نوشتن داشتند هم مطرح است) و بخشی از تاريخ حيات امامان شيعه همواره اين پرسش مطرح است که اصالت اين متن ها چقدر است. مثلا در کتاب سليم و يا در احتجاج طبرسي از اين قبيل روايات بلند کم نيست. اهل سنت به تدوين و تجميع اين دسته احاديث طوال در کتاب ها و دفاتری ويژه علاقمند بوده اند و نمونه هایی از آنها در دست است. اما محدثان اهل سنت معمولا طويل بودن حديث را يکی از علائم ضعف و بل جعل آن می دانسته اند. علاوه بر مشکل امکان درج و حفظ اين احاديث بلند پرسش ديگر اين بود که چقدر می توان به دقت نقل ها اعتماد داشت. سؤال ديگر اين است که راوی اگر خود طرف گفتگو نبوده چرا و چگونه می بايست چنين متن بلندی را ضبط و ثبت کرده باشد؟ مثلا در يک مجلس گفتگو ميان امام و يک عالم مخالف (مثلا زنديقی که به محضر امام آمده تا پرسش هایی را مطرح کند) آيا شخص و يا اشخاصی از قبل مأمور می شده اند تا متن گفتگوها را ضبط و ثبت کنند؟ يا در مورد گفتگوهای خصوصی چه شخص ثالثی متن روايت را ثبت می کرده؟ در کافی کليني اين احاديث بلند چندان زياد و پرشمار نيست. اما در کتاب هایی که اعتبار روايی کمتری در ميان شيعه دارند و از جمله در متون غلات و نصيريه تعداد احاديث بلند کم نيست؛ گفتگوهایی طولانی ميان امام و يکی از اصحاب و شاگردان. در مورد شماری از روايات کافی و يا برخی کتاب های معتبر ديگر شيعی می توان فرض کرد که احاديث طوال محصول تجميع احاديث کوتاه است که راوی و يا راويانی متن آنها را در بافتی منظم قرار داده اند. در واقع همه متن محصول يک مجلس نيست و متن روايت بر اساس پاره های روايات بسيار ديگری بعدا از سوی راوی اصلی و يا راويان بعدی تنظيم شده است. در مورد خطبه ها و نامه ها امر سهل تر است. به ويژه اگر خطبه و نامه حالت رسمی داشته باشد. می دانيم که از همان سده اول راه هایی برای ثبت و ضبط اسناد دولتی کم و بيش وجود داشته است. بسياری از روايات بلند چه در سنت شيعی و چه در سنت اهل سنت متن واقعه ای فرا زمينی و فرا تاريخی را گزارش می دهند.مانند متن سفر معراج و گفتگوهای پيامبر در آسمان ها و شرح مشاهدات نبوی و يا گفتگوهای عهد الست و عالم ذر. برخی از عالمان شيعی ممکن است بر صحت اين احاديث بدين شيوه استدلال کنند که اين گفتگوها را بعدها ائمه شيعه با علم الهی و ملکوتی خود و یا بر اساس گزارش از منابعی قدسی مانند "کتاب علی" برای شيعيان گزارش کرده اند. آنچه مسلم است "احاديث طوال" که معمولا از لحاظ سندی دچار مشکل نيز هستند همواره در معرض ترديد و پرسش بوده اند.
چهارشنبه ۲۹ خرداد ۱۳۹۸ ساعت ۱۱:۲۰