اين روزها به سفارش ناشری که بناست مجموعه مقالاتی درباره تشيع در قرنهای 18 و 19 ميلادی منتشر کند , مقاله ای در رابطه با سيد عبدالله شبر و سهم او در جريان چالش فکری اصولی / اخباری شيعی متأخر می نويسم . اين کتاب در بيروت و به زبان انگليسی منتشر خواهد شد .
در رابطه با زندگی و آثار شبر , با وجود اينکه خاندان او در عراق همچنان حضور دارند و عالمانی از بيت شبر فعاليت مي كنند , اما کار قابل توجهی تاکنون صورت نگرفته است . البته شمار قابل توجهی از کتابها و رسائل کوچک و بزرگ وی منتشر شده و هم اينک در اختيار است . اما با اين وصف نياز به يک کتابشناسی برای آثار و تأليفات او احساس می شود . در پاريس البته مواد کار همه در اختيار نيست و منابع اين تحقيق را نمی توان به سادگی در اختيار گرفت ؛ اما با اين وصف بر اساس الذريعة در حال شناسايی کتابهای او هستم ومی کوشم فهرستی از کتابهای او را بر اساس نامدارترين فهارس نسخه های خطی به دست دهم . البته اين کار در حوزه مطالعات من نيست و زندگی و آثار او تنها مقدمه ای است برای پرداختن به انديشه های وی در زمينه حديث و منابع فقه . در اين ميان دو سه کتاب او برای حوزه پژوهشی من کفايت می کند . احتمالا در مستدرک الذريعة علامه کتابشناس مرحوم سيد عبدالعزيز طباطبايی موارد قابل توجه زيادی موجود است که می تواند برای ما مفيد باشد . اميدوارم که اين کتاب زودتر منتشر شود . البته در کتابخانه های عمومی ايران و عراق نسخه های زيادی از کتابهای شبر موجود است . آنچه من را به نوشتن اين يادداشت واداشت , نقل خاطره اي است و تذکری درباره يکی از کتابهای شبر .
گرچه تاکنون خلاصه ای کوتاه از کتاب جامع المعارف والاحکام منتشر شده است ولی با اين وصف تاکنون اين کتاب مهم و در حقيقت بزرگترين تأليف شبّر منتشر نشده است . تنها يکی از مجلدات آن که الأصول الأصلية است، به چاپ رسيده است. اين کتاب , در حقيقت جامع احاديث است و کتابی است به تقليد بحار الانوار با اين تفاوت که در آن مؤلف همت خود را به گردآوری احاديث فقهی هم مصروف داشته است . طبعا تحليل اين کتاب فرصتی ديگر می طلبد . در شماری از کتابخانه های کشور , نسخه هايی از اين کتاب ديده می شود ؛ از جمله در کتابخانه آية الله مرعشی . حدود دوازده سال پيش با پيشنهاد جناب آقای بجنوردی , رياست محترم مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی مأموريت پيدا کردم که از کتابخانه ابراهيميه کرمان متعلق به شيخيان فهرستی تهيه کنم و امکان انتقال عکسی از نسخه های آن کتابخانه را به تهران فراهم نمايم . در طی سه سفر به کرمان از اين کتابخانه که حدود دو هزار نسخه خطی داشت سياهه ای تهيه کردم ( اين فهرست کوتاه تاکنون منتشر نشده و نيازی هم به انتشار آن نيست , چرا که فهرست توصيفی اين کتابخانه توسط استاد منزوی در سالهای اخير منتشر شد ) و در ضمن موفق شدم به بررسی دقيقتر برخی از نسخه های با اهميت اين کتابخانه بپردازم . حاصل اين سه سفر اين بود که موافقت آقای ابراهيمی را برای تهيه عکس از نسخه های آن کتابخانه به دست آوردم که در طی دو سال بعد عکس اين نسخه ها به مرکز انتقال يافت . از آن ميان با لطف آقای ابراهيمی از شماری از کتابهای آن مجموعه برای دوست محترم آقای حسين درگاهی عکسی به سفارش ايشان تهيه کردم . در ميان آنها مجموعه ای از کتابهای سيد عبدالله شبر و از همه مهمتر مجموعه کتاب جامع المعارف والاحکام وی بود که در آن کتابخانه دو دوره از آن موجود است , يکی که شايد دو سه جلدی نقص دارد , نسخه اصل خط آن مرحوم است و ديگری نسخه ای بر اساس آن . بعد از آن مکرر از آقای درگاهی خواسته ام که مقدمات چاپ اين کتاب را فراهم کند و ايشان نيز زمانی قصد اين کار را داشتند . بهر حال هم اينک عکسی از اين دو نسخه خدمت ايشان موجود است , علاوه بر عکسی که در مرکز دائرة المعارف هست و فکر می کنم با پيشنهاد اينجانب نسخه ای هم پيش آقای قاضی عسکر باشد . برای من البته پرسش برانگيز بود که چرا بايد کتاب شبر در کتابخانه شيخيان کرمان باشد , از همين رو اين پرسش را با آقای ابراهيمی در ميان گذاشتم و ايشان نيز توضيحات جالبی در رابطه با ارتباط سيد عبدالله شبر با شيخيه در عراق داد و اينکه چگونه اين ارتباط موجب انتقال اين کتابها و شماری ديگر از کتابهای آن مرحوم و حتی نسخه هايی از کتابهای ديگران به خط ايشان به أوساط شيخی و از آنجا به کتابخانه شيخيان کرمان را فراهم کرده است . به هر حال اين نسخه که به خط خود سيد عبدالله شبر است از ذخائر آن کتابخانه است و اينک اگر صاحب همتی دستی بالا بزند می توان اميدوار بود که اين کتاب که حاوی احاديث امامان عليهم السلام است در آينده نزديکی به چاپ برسد . احتمالا اگر کتاب منتشر شود در حدود 40 تا 50 جلدی به قطع کتابهای معمولی خواهد شد .
در رابطه با زندگی و آثار شبر , با وجود اينکه خاندان او در عراق همچنان حضور دارند و عالمانی از بيت شبر فعاليت مي كنند , اما کار قابل توجهی تاکنون صورت نگرفته است . البته شمار قابل توجهی از کتابها و رسائل کوچک و بزرگ وی منتشر شده و هم اينک در اختيار است . اما با اين وصف نياز به يک کتابشناسی برای آثار و تأليفات او احساس می شود . در پاريس البته مواد کار همه در اختيار نيست و منابع اين تحقيق را نمی توان به سادگی در اختيار گرفت ؛ اما با اين وصف بر اساس الذريعة در حال شناسايی کتابهای او هستم ومی کوشم فهرستی از کتابهای او را بر اساس نامدارترين فهارس نسخه های خطی به دست دهم . البته اين کار در حوزه مطالعات من نيست و زندگی و آثار او تنها مقدمه ای است برای پرداختن به انديشه های وی در زمينه حديث و منابع فقه . در اين ميان دو سه کتاب او برای حوزه پژوهشی من کفايت می کند . احتمالا در مستدرک الذريعة علامه کتابشناس مرحوم سيد عبدالعزيز طباطبايی موارد قابل توجه زيادی موجود است که می تواند برای ما مفيد باشد . اميدوارم که اين کتاب زودتر منتشر شود . البته در کتابخانه های عمومی ايران و عراق نسخه های زيادی از کتابهای شبر موجود است . آنچه من را به نوشتن اين يادداشت واداشت , نقل خاطره اي است و تذکری درباره يکی از کتابهای شبر .
گرچه تاکنون خلاصه ای کوتاه از کتاب جامع المعارف والاحکام منتشر شده است ولی با اين وصف تاکنون اين کتاب مهم و در حقيقت بزرگترين تأليف شبّر منتشر نشده است . تنها يکی از مجلدات آن که الأصول الأصلية است، به چاپ رسيده است. اين کتاب , در حقيقت جامع احاديث است و کتابی است به تقليد بحار الانوار با اين تفاوت که در آن مؤلف همت خود را به گردآوری احاديث فقهی هم مصروف داشته است . طبعا تحليل اين کتاب فرصتی ديگر می طلبد . در شماری از کتابخانه های کشور , نسخه هايی از اين کتاب ديده می شود ؛ از جمله در کتابخانه آية الله مرعشی . حدود دوازده سال پيش با پيشنهاد جناب آقای بجنوردی , رياست محترم مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی مأموريت پيدا کردم که از کتابخانه ابراهيميه کرمان متعلق به شيخيان فهرستی تهيه کنم و امکان انتقال عکسی از نسخه های آن کتابخانه را به تهران فراهم نمايم . در طی سه سفر به کرمان از اين کتابخانه که حدود دو هزار نسخه خطی داشت سياهه ای تهيه کردم ( اين فهرست کوتاه تاکنون منتشر نشده و نيازی هم به انتشار آن نيست , چرا که فهرست توصيفی اين کتابخانه توسط استاد منزوی در سالهای اخير منتشر شد ) و در ضمن موفق شدم به بررسی دقيقتر برخی از نسخه های با اهميت اين کتابخانه بپردازم . حاصل اين سه سفر اين بود که موافقت آقای ابراهيمی را برای تهيه عکس از نسخه های آن کتابخانه به دست آوردم که در طی دو سال بعد عکس اين نسخه ها به مرکز انتقال يافت . از آن ميان با لطف آقای ابراهيمی از شماری از کتابهای آن مجموعه برای دوست محترم آقای حسين درگاهی عکسی به سفارش ايشان تهيه کردم . در ميان آنها مجموعه ای از کتابهای سيد عبدالله شبر و از همه مهمتر مجموعه کتاب جامع المعارف والاحکام وی بود که در آن کتابخانه دو دوره از آن موجود است , يکی که شايد دو سه جلدی نقص دارد , نسخه اصل خط آن مرحوم است و ديگری نسخه ای بر اساس آن . بعد از آن مکرر از آقای درگاهی خواسته ام که مقدمات چاپ اين کتاب را فراهم کند و ايشان نيز زمانی قصد اين کار را داشتند . بهر حال هم اينک عکسی از اين دو نسخه خدمت ايشان موجود است , علاوه بر عکسی که در مرکز دائرة المعارف هست و فکر می کنم با پيشنهاد اينجانب نسخه ای هم پيش آقای قاضی عسکر باشد . برای من البته پرسش برانگيز بود که چرا بايد کتاب شبر در کتابخانه شيخيان کرمان باشد , از همين رو اين پرسش را با آقای ابراهيمی در ميان گذاشتم و ايشان نيز توضيحات جالبی در رابطه با ارتباط سيد عبدالله شبر با شيخيه در عراق داد و اينکه چگونه اين ارتباط موجب انتقال اين کتابها و شماری ديگر از کتابهای آن مرحوم و حتی نسخه هايی از کتابهای ديگران به خط ايشان به أوساط شيخی و از آنجا به کتابخانه شيخيان کرمان را فراهم کرده است . به هر حال اين نسخه که به خط خود سيد عبدالله شبر است از ذخائر آن کتابخانه است و اينک اگر صاحب همتی دستی بالا بزند می توان اميدوار بود که اين کتاب که حاوی احاديث امامان عليهم السلام است در آينده نزديکی به چاپ برسد . احتمالا اگر کتاب منتشر شود در حدود 40 تا 50 جلدی به قطع کتابهای معمولی خواهد شد .
دوشنبه ۳ ارديبهشت ۱۳۸۶ ساعت ۱۸:۲۲
