کتابی که با عنوان سرّ السلسلة العلوية سال هاست چاپ شده و به نام ابو نصر البخاري از سده چهارم شهرت يافته در هیئت فعلی نمی تواند تأليف او باشد. تأليف کيست؟ نمی دانيم. خود عنوان کتاب و نيز خطبه آغازين گویای آن است که کتاب از سده چهارم نمی تواند باشد. نقل هایی که در عمدة الطالب از اين اثر موجود است شايد نشان دهد که نسبت اين کتاب به ابو نصر بخاري قديمی است گرچه آنچه در متن کتاب می بينيم بيشتر نشان می دهد خلاصه ای است از متن های کهنتر در انساب سادات. گويا نسخه های خطی زيادی از اين اثر موجود نيست. بايد در اين زمينه تحقيق بيشتری کرد. تعدادی از آنچه در برخی منابع کهن انساب مانند آثار شيخ الشرف عبيدلي و المجدي ابن الصوفي العمري و آثار ديگر از ابو نصر بخاري نقل شده در اين اثر موجود نيست. ابو نصر بخاري يکی از مهمترين نسب شناسان برای آل ابی طالب و علويان قلمداد می شده و از او اطلاعات کمی در دست است. خطيب بغدادي شرحی درباره او دارد:
"سهل بن عبد الله بن داود بن سليمان بن أبان بن عبد الله ، أبو نصر البخاري : أخبرنا القاضي أبو العلاء محمد بن علي بن يعقوب ، حدثنا أبو نصر سهل بن عبيد الله بن داود بن سليمان بن أبان بن عبد الله البخاري - قدم علينا بغداد - حدثنا محمد بن نوح الجنديسابوري ، حدثنا جعفر بن محمد بن عيسى الناقد ، حدثنا سهل ابن عثمان ، حدثنا عبد الله بن مسعر بن كدام ، عن جعفر عن القاسم عن أبي أمامة قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : " يأتي على جهنم يوم ما فيها من بني آدم أحد تخفق أبوابها كأنها أبواب الموحدين " (تاريخ بغداد خطيب بغدادي، ۹/ ۱۲۳). بنابراين خطييب بغدادي با يک واسطه از او روايت می کرده.
با اين وصف در الوافي بالوفيات اطلاعات بيشتری درباره او آمده با وجود اينکه در نام او ظاهرا در نسخه های کتاب تحريف و سقط و اشتباهی ديده می شود:
"محمد بن علي بن أحمد بن . . . (نقص در نسخه) أبو نصر النسّابة المعروف بابن البخاري . قال ابن النجار : قال القاضي أبو علي المحسّن بن علي التنوخي في كتاب نشوار المحاضرة : أبو نصر ابن البخاري النسابة هذا كهل من النسابات البغداذيين يعرف بابن البخاري نسابة الطالبيّين وإليه مرجع نقباء الطالبيين في معرفة أنسابهم وصحّتها ونفى الأدعياء عن هذا النسب وهو عارف بأنسابهم جدّا مبرّز في هذا العلم . قال ابن النجار : مات سلخ المحرم سنة سبع وخمسين وثلاث مائة" (الوافي بالوفيات، ۴/ ۱۴۸).
با این حساب او در ۳۵۷ ق از دنيا رفته.
می دانيم که شيخ الشرف عبيدلي نويسنده نهاية الأعقاب (موجود در متن ابن طباطبا: تهذيب الأنساب) و از مهمترين مراجع نسب شناسی سادات از شاگردان او بوده. کما اينکه ابو الحسن ابن الخداع، نسابه معروف هم شاگرد او بود و در بغداد از او در سال ۳۴۱ ق بهره برد (نک: المجدي، ص ۱۰۰). ابن الصوفي هم گرچه او را نديده بود اما با واسطه از او نقل می کند و وی را ابو نصر سهل بن عبد الله بن داود المهري البخاري النسابة می خواند (ص ۷).
در متن کتاب سرّ السلسلة العلوية در چند جا مطالبی هست درباره کسانی و يا از کسان و موضوعاتی که روشن است نویسنده متن نمی تواند از سده چهارم باشد (برای اين موارد؛ نک: سرّ السلسلة العلوية، ص ۱۱ و ۳۷ در نقل از ابن الصوفي، ص ۱۸ درباره حکومت خاندان الهادي در يمن، ص ۹۵، و خيلی مطالب ديگر).
مناسب است اين متن از نو تحقيق و هويت نويسنده آن مورد مطالعه قرار بگيرد. اين احتمال وجود دارد که هسته اصلی اين متن از ابو نصر بخاری است با اضافاتی از دوره های بعد.
يكشنبه ۲۴ ارديبهشت ۱۴۰۲ ساعت ۸:۱۶
