گاهی ديده می شود که نسبت به اصالت برخی متون ادعيه و يا زيارات در ادبيات حديثی و مأثور شيعه پرسش ها و يا تشکيک هایی صورت می گيرد. معمولا در اين نوع بحث ها دو واقعيت مورد غفلت قرار می گيرد:

۱- بسياری از متون ادعيه و يا زيارات در تحريرهایی که در آثار مرتبط با ادعيه و زيارات نقل شده به انحای مختلف شکل تلفيق شده و ترکيب شده متونی است کهنتر که در کتاب های حديثی متقدم به ائمه (ع) نسبت داده می شد اما در تحريرهای بعدی اين متون گاه با ترکيب با يکديگر در هيئت متن های مفصل تر و پر برگ تر عرضه می شد. در واقع چند متن بعدا با ترکيب با يکديگر در قالب يک متن جديد تحرير می شد. در ادبيات حديثی اين کار شايع بوده است. ممکن است تصور شود که متن نهایی اصالت دارد و نقل های مختصر کهنتر تنها بخش هایی از متن اصلی را نمايندگی می کنند. نقل ناقص و يا مختصر از يک حديث در متون حديثی امری شايع بود اما بايد توجه داشت که گاهی مسئله را بايد بر عکس ديد؛ يعنی چند متن اصيل اوليه به دليل شباهت موضوعاتشان و به دلائل مختلف ادبی و اعتقادی و تبليغی در تحريرهای متأخر در قالب يک متن ارائه می شد. به هرحال صرف ترکيب چند متن دعایی و يا زيارتی و تحرير آن در يک هيئت جديد و مطول تر را نبايد دليل بر بی اعتباری آن دانست.

۲- بسياری از متون ادعيه و زيارات به در کتاب های مزارات و ادعيه تأليف ابن مشهدي و ابن طاوس و حتی در مصباح شيخ و غيره مستقيما به امامان نسبت داده نشده و در واقع انشای علمای شيعه و در بسياری مواقع انشای "ناحيه مقدسه" يعنی وکلای امام غائب (عج) در عصر غيبت صغراست. اين متون بر اساس متون مأثور قبلی که از ائمه روايت شده بود و با بهره گيری از همان الفاظ و معانی در قالب تحريرهای جديدی تدوين می شد. تشکيک در اعتبار اين متون بی وجه است برای اينکه در اصل ادعا نشده که اين متون مستقيما انشای ائمه (ع) است. در واقع اين متون به فراخور نيازهای معنوی و مذهبی جديد جامعه اماميه و بر اساس متون قبلی و با بهره گيری از همان الفاظ و معانی تدوين و پيشنهاد می شد.

توجه به ماهيت متون دعایی و کارکرد آنها در محيط مؤمنان و نيازمندی های متحول معنوی و روحی آنها مادام که متن های جديد حامل معانی بی سابقه در مأثورات دينی نباشد موجب می شد علمای حديث در نقل اين متون ايراد و اشکالی نبينند.
پنجشنبه ۶ مرداد ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۴۸