انجامه نسخه های خطی یکی از مهمترین راه های آشنایی با تاریخ کتاب در تمدن اسلامی است. از آن جمله آشنایی با پراکندگی علوم و کتاب ها و همچنین نحوه کار و سهم مدارس و آموزشگاه ها در انتقال علوم مختلف. در حقیقت انجامه های دستنوشته های خطی یکی از غنی ترین راه های آشنایی با نظامات آموزشی در تمدن اسلامی است. حال در این میان به ویژه مجموعه های خطی که شامل چند و گاه دهها و یا صدها متن می شوند ارزش بیشتری از این جهت دارند. بسیاری از این مجموعه ها به صورت تخصصی است و به طور نمونه تنها شامل رساله های فقهی و یا فلسفی می شوند. حال اگر کاتبان، این مجموعه ها را در شهرهایی معین و برای عالمان معروف نوشته باشند و یا این مجموعه ها در مدارسی معین کتابت و وقف شده باشد معمولا نشان از سهم تدریس و تدرس این علوم در شهرهای معین و مدارس و دوره های زمانی معین دارند و می توانند برای تدوین تاریخ علوم و همچنین تاریخ نظامنامه های آموزشی مدارس به کار گرفته شوند. من در مجلد اول از گنجینه های نسخ خطی و همچنین در سایت کاتبان و نیز در مجلد دوم همین کتاب از گنجینه ها که الآن در دست آماده سازی است بسیاری از این نمونه ها را نشان داده ام.
آنچه از سال ها پیش در پی آن بودم و برای آن هدف عکس صدها مجموعه خطی را فراهم کردم این است که در حوزه کلام و فلسفه و منطق و علوم عقلی مطالعه ای روی این مجموعه های خطی که شامل متن های مختلف فلسفی و کلامی است و در عین حال دارای انجامه و تاریخ کتابت است سامان گیرد. برای این کار نیازمند همکاری فضلای جوان هستم. بسیاری از این نسخه ها را از ترکیه فراهم کردم و بسیاری را هم از ایران و اروپا و کشورهای عربی در اختیار دارم. به نظرم در مجموع حدود دویست مجموعه خطی در حوزه علوم عقلی است. باید فهرست کاملی از این رساله ها در هر مجموعه همراه با انجامه ها و فوائد پشت نسخه ای از تک تک آنها فراهم کرد و با مطالعه تحلیلی نشان داد که گسترش روی مطالعه متون کلامی و فلسفی و منطقی در شهرهای مختلف اسلامی چطور بوده است. به طور نمونه نسبت مطالعه و یا کتابت آثار فارابی با ابن سینا و یا سهروردی چه بوده است؟ یا اینکه چه متن هایی معمولا همراه چه متن هایی کتابت و استنساخ می شده و در یک مجموعه گرد می آمده است؟ چه شروحی بیشتر مورد مطالعه بوده و کدامیک در نسخه ها بیشتر مجال حاشیه نویسی بوده است و ....
دوشنبه ۲۰ تير ۱۴۰۱ ساعت ۱:۳۸