گاهی ديده می شود برخی از نويسندگان و محققان و فضلای رشته علم حدیث و رجال در بحث های رجالی روی نوع تعابير مختلف و تفاوت عبارات و شيوه های کتاب رجال نجاشي بيش از آنچه لازمه طبيعت اين کتاب و امثال اين نوع کتاب هاست بها می دهند. مثلا در کجا نجاشي گفته "له کتاب النوادر" و يا کجا گفته "له نوادر". نمونه ديگر: کجا تنها يک سند به آثار يک راوی ارائه داده و کجا بيش از يک سند. کجا نظرش را درباره صحت سندی گفته و کجا نگفته و بسياری موارد ديگر.

اجمالا بگويم تجربه بیش از سه دهه کار روی رجال نجاشي و فهرست شيخ و امثال اين دو کتاب به من آموخته است که اين نوع محاسبات صرفا باب انواع احتمالات و استحسانات ذوقی را موسع می کند و از آن هيچ چيز قابل اتکایی به دست نمی آيد. برای هر کدام از اين نوع نمونه ها ده نمونه مخالف و موارد نقض می توان سراغ گرفت و این کار تنها شناخت علمی ما را از ميراث گذشتگانمان مخدوش می کند. آنچه از نسخه های رجال نجاشي امروز در اختيار است گرچه برخی به اصول کهنی بر می گردد عمدتا نسخه های بسیار متأخری است و هيچ کدام از انواع مشکلات متنی و نسخه ای خالی نيست. خود نجاشي هم کتابش را در طول سال هایی دراز نوشته و حتی اگر آرزویی چنان داشته تفاوت امکانات و دستيابی هايش به حسب زمان نمی توانسته برای او چنان نظمی در نوشتن را ممکن کند؛ به نحوی که ما امروز با اين حساب های رياضی وار بخواهيم با منقاش از کتاب او احتمالات بعيده را استنتاج کنيم. نه با رجال نجاشي و نه با هيچ کتاب ديگری از دوره قدمایی نمی توان چنين برخوردی داشت. با این سبک ها فقط شيوه های علمی را به سطحی از استحسانات ذوقی فرو خواهيم کاست؛ ولله الحمد أولا وآخرا.
شنبه ۸ خرداد ۱۴۰۰ ساعت ۱:۰۷