معمولا در شرح احوال صدوق خطایی تکرار می شود و آن اينکه او کتاب فقيه را در سفر خراسان و در زمان اقامت در بلخ نوشته. مستند اين سخن گفته خود ابن بابويه است که در آغاز کتاب گفته: أما بعد فإنه لما ساقني القضاء إلى بلاد الغربة ، وحصلني القدر منها بأرض بلخ من قصبة إيلاق وردها الشريف الدين أبو عبد الله المعروف بنعمةـ وهو محمد بن الحسن بن إسحاق بن [ الحسن بن ] الحسين بن إسحاق بن موسى بن جعفر بن محمد ابن علي بن الحسين بن علي بن أبي طالب عليهم‌السلام فدام بمجالسته سروري وانشرح بذاكرته صدري وعظم بمودته تشرفي ، لأخلاق قد جمعها إلى شرفه من ستر وصلاح ، وسكينة ووقار وديانة وعفاف ، وتقوى وإخبات...

چنانکه می بينيم در چاپ کتاب فقيه از بلخ در کنار ايلاق (بأرض بلخ من قصبة إيلاق) سخن رفته. در حالی که ايلاق ربطی به بلخ ندارد. ايلاق از بلاد شاش (چاچ. نزديک تاشکند در ازبکستان) بوده و از ماوراء النهر قلمداد می شده. در اينجا تصحيفی در نسخه ها صورت گرفته: مراد شيخ صدوق در اينجا بلخ نيست بلکه "اربلخ" است که نام يکی از شهرهای ايلاق بوده (قصبه ايلاق تونکث نام داشته). نام اربلخ در منابع جغرافيایی معمولا با تغيير شکل هایی نقل شده که آن را می توان در نسخه بدل های کتاب های احسن التقاسيم مقدسي (ج 2 ص 265)؛ و صورة الأرض ابن حوقل ( ج 2 ص 262 و 277) ديد.
در واقع در سخن ابن بابويه، "بأرض بلخ من قصبة" تصحيفی است از "بأربلخ من قصبة".
يكشنبه ۸ تير ۱۳۹۹ ساعت ۲:۲۳