ما قبلا نوشته ايم که شاگردی شريف مرتضی نزد قاضي عبد الجبّار معتزلی که حاکم جشمي در شرح العيون خود مورد اشاره قرار داده احتمالا اصلی ندارد و او ميان شريف رضي و شريف مرتضی در اينجا دچار خلط شده. البته احتمال زياد دارد که شريف مرتضی در بغداد با قاضي عبد الجبّار ملاقاتی کرده باشد؛ آن سالی که قاضي به قصد حج وارد بغداد شد و حتما در بازگشت هم مدتی آنجا ماند. می دانيم که قاضي عبد الجبّار به سال 389 ق به قصد حج وارد بغداد شد و مورد استقبال جمع کثيری از وجوه بغداد قرار گرفت (تاريخ ورود او به بغداد دوشنبه دهم ذيقعده بود). اگر همان سال قاضي عبد الجبّار به حج رفته باشد بايد گفت که او طبعا خيلی زود بغداد را به قصد مکه ترک کرد و فرصتی برای تدريس در اين شهر در اين زمان نداشت مگر آنکه در بازگشت به ری باز به بغداد برگشته باشد و در اين فاصله مدتی در پایتخت مانده باشد. احتمالا در اين زمان شريف رضي از او بهره علمی برده باشد. اما این احتمال هم هست که قاضي عبد الجبّار آن سال را به مکه نرفته و حجش را برای سال بعد به تأخير انداخته باشد. اين البته با توجه به شغل قاضي عبدالجبار در ري در مقام قاضي القضات بسيار بعيد است. به هرحال اين احتمال هم هست که تنها در مکه (و شايد علاوه بر آن در طول سفر) شريف رضي و شريف مرتضی با قاضي عبد الجبّار ملاقات کرده باشند و در زمان اقامت در حجاز مدتی کوتاه شريف رضي محضر قاضی را درک کرده باشد. می دانيم که در آن سال هر دو برادر با کاروان بغدادی ها به حج رفته بودند (برای اطلاع از سفر هر سه دانشمند که در اينجا بحث شد، نک: تاريخ هلال بن المحسن الصابي، ص 339 تا 340).
يكشنبه ۲۹ دي ۱۳۹۸ ساعت ۳:۳۸