محقق فاضل جناب حسين نجفی کتابی منتشر کرده با عنوان بالا که خواندنش در هفته گذشته اوقات من را خوش کرد. کاری بايسته و شايسته در خصوص ميرداماد، حکيم و فقيه و عالم ممتاز شيعه در عصر صفوی. مؤلفات معروف ميرداماد تاکنون بارها موضوع کتابشناسی و تصحيح و تحقيق قرار گرفته است، با اين وصف اين کتاب از لونی ديگر است. تتبعی است بسيار ارزشمند در لا به لای نسخه های خطی برای يافتن مستنسخات و حاشيه نويسی ها و بازخوانی های ميرداماد در آثار گذشتگان و گردآوری يادداشت های فلسفی و فقهی و رجالی و اجازات ميرداماد. محقق فاضل در اين کتاب وعده داده است تا تمامی يادداشت ها و تعليقات رجالی ميرداماد در مطاوی نسخه های خطی را هم فراهم کند و به دست چاپ بسپارد. اين کتاب بايد نمونه کار در مورد ده ها دانشمند ديگر ايران و تشيع قرار گيرد: گردآوری يادداشت های غير مدونه عالمان گذشته و بازخوانی تعليقات و فوائدی که در مراحل مختلف زندگی و فراخور نيازهای گوناگون بر کتاب های گذشتگان می نگاشته اند.

مجموعه رسائل شهيد ثانی هم که سال ها پيش به وسيله استاد رضا مختاری منتشر شد چنين ويژگی را دارد. تلاشی است برای گردآوری همه فوائد و يادداشت ها و نوشته های پشت نسخه ای منسوب به شهيد ثانی.

نمونه ديگری را بد نيست اينجا ذکر کنم: از شيخ بهایی علاوه بر آثار و تأليفات مستقل و شروح و تعليقات مشهورش صدها نسخه خطی می شناسيم که گواهی تملک آنها از سوی او را در اختيار داريم و در لا به لای اين نسخه ها صدها اجازه و يادداشت و تعليقه و فائده ديده می شود. کافی است که تنها به نسخه های موجود در کتابخانه مجلس بنگريد تا اندکی به میزان و اهمت این یادداشت ها پی ببرید. متأسفانه معمولا وجود اين فوائد و تعليقات در ميان نسخه ها وسيله فهرست نويسان گزارش نمی شود. کار سختی هم هست و واقعا تنها از عهده گروهی از محققين و بل گروه هایی از محققين تراث پژوه بر می آيد. همانند مورد ميرداماد و شيخ بهایی ما بسيار داريم. از بسياری از حکمای اصفهان و طهران حواشی و تعليقات و فوائد قابل اعتنا بر روی نسخه های خطی موجود در کتابخانه مجلس موجود است. دفاتری در اين کتابخانه هست جنگ مانند که در آن فوائد تاريخی و علمی کم نيست (هفته گذشته يک دفتر بزرگ از یادداشت های فقيه برجسته طهران عصر ناصری سيد محمد صادق طباطبایی می ديدم که شايسته انتشار است) . انتشار آثاری مانند کتاب آقای نجفی می تواند ما را با اين ميراث عظيم آشنا کند. کتاب اوراق پراکنده از مصنفات ميرداماد حقيقتا شايسته تقدير است.