معمولا محققانی که روی سابقه غلو در اندیشه شیعی خیلی مانور می دهند تقیه ورزی امامان را در ارتباط با باورهای غالیانه چنین تفسیر می کنند که ائمه طاهرین با اصل اندیشه های غلات در میان اصحاب خود مخالفتی نداشته بلکه با افشای اسرار که در این کانتکست مقصود عقاید غالیانه امامان است مخالفت می کردند. به نظرم در اینجا یک خطای عظیمی صورت می گیرد: دست کم برای دو امام باقر و صادق (ع) در مدینه شرایط اساسا به گونه ای نبود که دعاوی غلات شیعی اگر از سوی امامان و یا حتی اصحاب شنیده می شد از سوی فضای مذهبی کلی حاکم بر مدینه و حجاز تحمل شود. مدینه محیط کوچکی بود که در آن اگر امامان شیعه دعاوی مشابه با دعاوی غلات شیعی کوفه را ابراز می کردند حتما با واکنش منفی وسیع از سوی تابعین و اهل العلم مدینه و کسانی مانند مالک بن انس و طبقه مشایخ او مواجه می شدند. در حالی که می بینیم رفتار آنان با این دو امام کاملا متفاوت بوده است (و حتی با امام موسی بن جعفر). از محضر امامان حدیث می شنیدند و کمال احترام را برای آنان قائل بودند. هیچگاه در اسناد مسلمی که از آن دوره در اختیار داریم حتی مخالفان شیعه و یا خلافت اموی و یا عباسی این دو امام را متهم به عقاید غلات شیعی نکرده اند. باری در کوفه عصر امام صادق باورهای غالیانه شیعی در همان زمان مجال طرح داشت و طبعا پیشوایان غلات عقاید خود را به امامان شیعه نسبت می دادند اما در همین مورد هم باید توجه داشت که این باورهای غالیانه در فضای اهل علم کوفه و محیط اهل حدیث آن و محیط فقیهانی مانند ابن ابی لیلا و ابو حنیفه پژواکی نداشت. فضای مذهبی رسمی کوفه حتی اگر با دو امام باقر و صادق موافقت مذهبی و فقهی نداشت باری هیچگاه در ادبیات آنان اشاره ای به این نرفته است که آنان این دو امام را به عقایدی همسان با عقاید غلات شیعی متهم کنند. برعکس فضای علمی کوفه از میان شیعیان زیدی و اهل حدیث و حتی اهل رأی احترام خاصی برای این دو امام قائل بود.
فضای شیعی حاکم بر روایات فقهی منقول از دو امام باقر وصادق که در کافی کلینی و آثار فقهی دیگر روایت شده به گونه ای است که قبول اصالت آنها با قبول اصالت بسیاری از روایاتی که غلات شیعی از آنان نقل کرده اند سازگار نیست. محقق امروزی نمی تواند اصالت هر دو دسته روایات را همزمان تحت عناوینی مانند تقیه و سیاست کتمان و پنهانکاری مطرح کند.
پنجشنبه ۲۹ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۵۲