در رساله الرد علی اهل العدد شریف مرتضی او حدیثی را نقل می کند که معتقدان به عقیده عدد در مورد ماه رمضان در تأیید نظر خود نقل می کرده اند و او در مقام پاسخ می گوید که حدیث باید مجعول باشد. آنچه او در مقام استدلال بر این نظر مطرح می کند نشان از دیدگاه نقادانه و تاریخی نگر او به مقوله حدیث دارد و می توان به عنوان یک معیار برای نقد تاریخی در سنت خودمان بدان نگریست. اینجا عین عبارات او را نقل می کنم:

ثم قال صاحب الكتاب: دليل آخر من جهة الأثر: وهو ما روى الشيخ أبو جعفر محمد بن بابويه القمي (رضي الله عنه) في رسالته إلى حماد بن علي الفارسي في الرد على الجنيدية. وذكر بأسناده عن محمد بن يعقوب بن شعيب عن أبيه، عن أبي جعفر عليه السلام قال: قلت له: إن الناس يروون أن رسول الله صلى الله عليه وآله صام شهر رمضان تسعة وعشرين يوما أكثر مما صامه ثلاثين. فقال: كذبوا ما صام رسول الله صلى الله عليه وآله إلا تاما، ولا يكون الفرائض ناقصة، إن الله تعالى خلق السنة ثلاثمائة وستين يوما، وخلق السماوات والأرض في ستة أيام يحجزها من ثلاثمائة وستين يوما، فالسنة ثلاثمائة وأربعة وخمسون يوما. وهو: شهر رمضان ثلاثون يوما لقول الله تعالى (ولتكملوا العدة) والكامل تام، وشوال تسعة وعشرون يوما، وذو القعدة ثلاثون يوما، لقول الله تعالى (وواعدنا موسى ثلاثين ليلة وأتممناها بعشر فتم ميقات ربه أربعين ليلة) والشهر هكذا شهر تام وشهر ناقص، وشهر رمضان لا ينقص أبدا، وشعبان لا يتم أبدا. وهذا الخبر يغني عن إيراد غيره من الأخبار، لما يتضمنه من النص الصريح على صحة المذهب ويحويه من البيان.
قال الشريف المرتضى (رضي الله عنه) يقال له: أما هذا الخبر فكأنه موضوع ومرتب على مذهب أصحاب العدد، لأنه على ترتيب مذهبهم، وقد احترس فيه من المطاعن واستعمل من الألفاظ ما لا يدخله الاحتمال والتأويل، ولا حجة في هذا الخبر ولا في أمثاله على كل حال.

اینجا مرتضی به درستی این دیدگاه را مطرح می کند که حدیث مورد نظر را گویا درست بر اساس عقیده ای و برای تثبیت آن برساخته اند و به همین دلیل درست الفاظ آن را چیده اند تا هم عقیده اصحاب العدد را تأیید کند و هم هرگونه نقدی که بر آنها وارد است را بتواند پاسخ دهد. الفاظ حدیث به نحوی است که هرگونه تأویلی را رد می کند و تنها برای تثبیت عقیده ای خاص گویا از سوی سازندگان که معتقد به عقیده اصحاب العددند تنظیم و پیشنهاد شده است. این دیدگاه بسیار مهمی است در نقد حدیث و بررسی تاریخی احادیث و پدیده جعل.


همین سخن را می توان درباره کتاب های حدیثی و اصالت مضامین احادیثشان گفت. صحیح بخاری و صحیح مسلم از لحاظ اصالت تاریخی احادیثشان حتما از احادیث مصنف عبد الرزاق و ابن ابی شیبه ضعیفتر است. در واقع بخاری و مسلم تمام همت خود را به خرج دادند تا احادیث را از صافی عقاید اصحاب حدیث بگذرانند و بنابراین آنچه روایت کرده اند تحریرهای سانسور شده و بازبینی شده احادیث است تا با عقاید رسمی اصحاب حدیث دوران خودشان هماهنگ افتد. این درحالی است که این اتفاق برای کتاب های حاشیه ای و غیر رسمی و مجامعی در حدیث که بدین منظور نوشته و منتشر نشده اند کمتر اتفاق افتاده است. محقق امروزی تاریخ درصد اعتمادش به مصنف ابن ابی شیبه بسی بیشتر از صحیح بخاری است.
يكشنبه ۱۷ دي ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۲۶