نسخه ای از امالی شریف مرتضی در مجموعه یهودا در کتابخانه دانشگاه پرینستون موجود است ( ش ۵۱۴) که تاریخ آن دقیقاً معلوم نیست اما به احتمال بسیار زیاد از اواخر سده ششم و یا اوائل سده هفتم قمری است. متأسفانه رقم کاتب در نسخه ما موجود نیست. این نسخه انجام ندارد و از پایان افتادگی دارد، بنابراین معلوم نیست در اصل شامل تکمله امالی هم می شده و یا به آن دسته از نسخه های این کتاب تعلق دارد که شامل بخش تکمله نمی شده است (به شرحی که در کتاب از گنجینه های نسخه های خطی نوشته ام). از نکات جالب توجه در این نسخه آن است که تعدادی از مجالس شماره بندی شده و بر اساس تجزیه نویسنده تنظیم شده است. در نسخه حاضر سه جزء از اجزای کتاب بر حسب نسخه مؤلف دیده می شود. از تعابیر کاتب نسخه در چند جا معلوم است که این تجزیه بر اساس نسخه ای است به خط مؤلف کتاب یعنی شریف مرتضی. به احتمال بسیار قوی این نسخه مستقیماً و یا غیر مستقیم از روی نسخه ای به خط شریف مرتضی نوشته شده است. این البته نکته مهمی است چرا که نشان می دهد امالی شریف مرتضی گرچه به احتمال قوی بر اساس مجالس او توسط شاگردان و از آن میان ابویعلی جعفری فراهم شده بوده اما شریف مرتضی خود نسخه ای از آن به خط خود تحریر کرده بوده است. باید دید نسبت این نسخه با دیگر نسخ کتاب امالی چیست و آیا تمایزی میان این نسخه با نسخه هایی که تبارشان به نسخه ابو یعلی جعفری و یا دیگر نسخ می رسد وجود دارد یا خیر؟ بعید نیست شریف مرتضی خود هر مجلس را پیش از املای آن تحریر می کرده و آنگاه آن را به سبک نویسندگان آن دوران بر شاگردان املاء می کرده است. می دانیم که شیوه های مختلفی برای املای کتاب و ارائه آن برای شاگردان و انتشار متن کتابها وجود داشته است. احتمال دیگر این است که این گزارش که این نسخه بر اساس نسخه خط مؤلف است دقیق نباشد و منظور نسخه شخصی اوست و نه لزوماً به خط وی، چرا که در طول کتاب عباراتی در نسخه ما وجود دارد که نشان می دهد در نسخه اصل که در زمان حیات شریف مرتضی کتابت شده بوده از او به عنوان ضمیر سوم شخص یاد می شود و برای بقای وجودش تعابیر دعایی به کار می رود.
بر روی برگ نخست این نسخه اجازه ای ارزشمند دیده می شود که گویای اهتمام ادیبان شیعی به این کتاب در بغداد دوران ایلخانیان است. متن اجازه از این قرار است:
قرأ علي الأجل الأوحد العالم الأديب البارع المحقق الولد العزيز شمس الدين محمد بن زين الدين جعفر بن حسين الأنباري بعض هذا الكتاب وهو كتاب الغرر للسيد (في الأصل: السيد) المرتضى وأجزت له أن يروي عني جميعه وذلك بحق سماعي له من الشيخ العالم الفقيه الفاضل الإمام الكامل نجم الدين أبي القاسم جعفر بن سعيد الحلي عن الحسين بن الدربي عن شاذان بن جبريل القمي عن جعفر (کذا: أبي جعفر) الدوريستي عن جده عن السيد المرتضى مصنف الكتاب وكذلك أذنت له أن يروي عني جميع مصنفات السيد المذكور وبهذا الإسناد إجازة فمتى شاء أن يروي عني شيئاً من ذلك فله ذلك فليرويه عني متى شاء وأحب. كتبه الفقير إلى رحمة ربه المستغفر من خطيئته وذنبه حسن بن محمد بن جعفر بن الطراح في شهر ربيع الأول من سنة ثلاث عشرة وسبعمئة بمدينة السلام [بغد]اد حامداً لله مصلياً على سيدنا محمد صلى الله عليه وعلى آله وصحبه تسليماً كثيراً إلى يوم الدين برحمتك يا أرحم الراحمين.
حسن بن محمد بن جعفر بن الطراح الشیباني (د. ۷۲۰ ق) شخصيتی است شناخته و از اديبان مهم شيعی است در اواخر سده هفتم و اوائل سده هشتم قمری. از آثارش اصلاح الاغفال فى كتاب المنخل موجود است و تصحیح شده و در آن از عبد الحمید بن فخار بن معد موسوی، عالم معروف امامی مذهب روایت می کند.
سه شنبه ۲۸ مهر ۱۳۹۴ ساعت ۸:۲۹