چنانکه می دانیم یکی از کهنترین و مهمترین ردیه هایی که بر باطنیه و اسماعیلیه نوشته شد کتابی است که متکلم برجسته اشعری مذهب، ابو بکر باقلانی نگاشته است به نام کشف الأسرار وهتک الأستار. این کتاب در سده های اخیر مفقود فرض می شد اما نقلهایی محدود از آن در برخی منابع سنی موجود است که بدان معمولاً در تحقیقات مرتبط اشاره می شد. خوشبختانه نویسنده این سطور نسخه این کتاب را همینک در اختیار دارد، نسخه ای کامل با تاریخ کتابت ۱۹ ذیحجه سال ۶۷۹ ق (یا ۶۶۹ ق؟) در ۲۰۹ برگ. این کتاب بی تردید مهمترین کتابی است که تاکنون در رابطه با ردیه ها بر اسماعیلیان به دست رسیده است و چنانکه می بینیم بسیار هم پر برگ است و البته آغاز و انجام آن در نسخه موجود است. در این کتاب باقلانی به آثار دیگر خود ارجاع می دهد و تردیدی در صحت انتساب کتاب بدو نیست.
در این کتاب برای نخستین بار با بسیاری از اطلاعات تاریخی درباره تاریخ اسماعیلیان و فاطمیان، دعوت آنان، دیدگاههای تأویلی آنان نسبت به قرآن، عقاید و باورهای مذهبی آنان و مهمتر از آن دیدگاهای فلسفی اسماعیلیان به روایت باقلانی آشنا می شویم. از نکات جالب و مهم دیگر کتاب نقلهای باقلانی است از آثار اسماعیلیان و برشمردن بسیاری از منابع آنان که بی هیچ تردید به کلی شناخت ما را از اسماعیلیان تغییر خواهد داد. علا،ه بر این، این کتاب از نقطه نظر آنکه در آن به عقاید شیعه امامیه هم توجه شده بی نهایت ارزشمند است و می تواند از مهمترین منابع قدیم درباره امامیه به شمار آید. اما از همه اینها مهمتر باید اشاره کنم به بحثهای کلامی باقلانی در این کتاب درباره موضوعات دقیق کلامی که موضع فلسفی اسماعیلیان با آن مواضع کلامی مخالف است و از اینرو باقلانی در این کتاب به رد عقاید و باورهای فلسفی اسماعیلیه و کلاً فلاسفه مبادرت می ورزد. دقیقترین بحثهایی که از اسماعیلیان و مکتب فلسفی ایرانی آنان می شناسیم در این کتاب مورد بحث و نظر کلامی قرار گرفته و انظار فلاسفه و متکلمین و نیز دیدگاههای ثنویان و اهل الالحاد به بحث گذاشته شده است.
از رهگذر این کتاب نه تنها شناخت ما از اسماعیلیه و دیدگاههای باطنی و اسماعیلی و اندیشمندان فاطمی تغییر خواهد کرد بلکه این کتاب از مهمترین منابع برای شناخت آرای کلامی باقلانی، ردیه های او بر فیلسوفان و اندیشه های فلسفی و از آن مهمتر از مهمترین و ارزشمندترین منابع برای بررسی مکتب کلامی اشعری خواهد بود.
در طی مقالاتی نخست در سایت کاتبان من می کوشم به تفصیل هرچه تمامتر ابعاد مختلف این اثر ارزشمند را به بحث بگذارم. این کتاب هر چه زودتر می بایست تصحیحح و منتشر شود. امید می برم با همکاری یکی از همکاران و دوستان این مهم هر چه زودتر محقق شود.
در این کتاب برای نخستین بار با بسیاری از اطلاعات تاریخی درباره تاریخ اسماعیلیان و فاطمیان، دعوت آنان، دیدگاههای تأویلی آنان نسبت به قرآن، عقاید و باورهای مذهبی آنان و مهمتر از آن دیدگاهای فلسفی اسماعیلیان به روایت باقلانی آشنا می شویم. از نکات جالب و مهم دیگر کتاب نقلهای باقلانی است از آثار اسماعیلیان و برشمردن بسیاری از منابع آنان که بی هیچ تردید به کلی شناخت ما را از اسماعیلیان تغییر خواهد داد. علا،ه بر این، این کتاب از نقطه نظر آنکه در آن به عقاید شیعه امامیه هم توجه شده بی نهایت ارزشمند است و می تواند از مهمترین منابع قدیم درباره امامیه به شمار آید. اما از همه اینها مهمتر باید اشاره کنم به بحثهای کلامی باقلانی در این کتاب درباره موضوعات دقیق کلامی که موضع فلسفی اسماعیلیان با آن مواضع کلامی مخالف است و از اینرو باقلانی در این کتاب به رد عقاید و باورهای فلسفی اسماعیلیه و کلاً فلاسفه مبادرت می ورزد. دقیقترین بحثهایی که از اسماعیلیان و مکتب فلسفی ایرانی آنان می شناسیم در این کتاب مورد بحث و نظر کلامی قرار گرفته و انظار فلاسفه و متکلمین و نیز دیدگاههای ثنویان و اهل الالحاد به بحث گذاشته شده است.
از رهگذر این کتاب نه تنها شناخت ما از اسماعیلیه و دیدگاههای باطنی و اسماعیلی و اندیشمندان فاطمی تغییر خواهد کرد بلکه این کتاب از مهمترین منابع برای شناخت آرای کلامی باقلانی، ردیه های او بر فیلسوفان و اندیشه های فلسفی و از آن مهمتر از مهمترین و ارزشمندترین منابع برای بررسی مکتب کلامی اشعری خواهد بود.
در طی مقالاتی نخست در سایت کاتبان من می کوشم به تفصیل هرچه تمامتر ابعاد مختلف این اثر ارزشمند را به بحث بگذارم. این کتاب هر چه زودتر می بایست تصحیحح و منتشر شود. امید می برم با همکاری یکی از همکاران و دوستان این مهم هر چه زودتر محقق شود.
جمعه ۲۴ مهر ۱۳۹۴ ساعت ۱۱:۳۴
