تاريخ فاطميان مصر گرچه به ويژه در مورد دوران آغازين آن مستند به منابعی تدوين شده از سوی خود اسماعيليان و از آن جمله چند متن تاريخ نگاری رسمی آنان است اما نيک می دانيم که شناخت تاريخ آنان به ويژه در مورد دوران بعد از عصر معزّ فاطمي بيشتر مرهون نوشته های مقريزي، مؤرخ دانشمند نامدار است. هم او و هم داعي مطلق طيبي، عماد الدين ادريس برخی از آنچه را در رابطه با دستگاه دولت فاطمي نوشته اند بر پايه پاره ای از اسناد دولتی و رسمی که در اختيار آنان و يا منابعشان بوده تدوين کرده اند. در اين ميان بخشی مهم از تاريخ دولت فاطمي مربوط است به تاريخ وزيران و نيز تاريخ قاضيان رسمی دولت فاطمي. نويسنده اين سطور متنی را در ميان نسخه های خطی کتابخانه مکتبه غربيه صنعاء شناسايی کرده است که در اطراف يک نسخه خطی کهنسال و متعلق به اوائل سده هفتم قمری کتابت شده است؛ آن هم به خطی کهن از همان دوران؛ متنی تازه درباره تاريخ دولت فاطمی و خلفا و وزيران و قاضيان آنان که داده های بسيار مهمی درباره ايشان به دست می دهد با جزئيات دقيق در رابطه با تواريخ و اشخاص. اين متن نسبتاً کوتاه در نوع خود سندی است بسيار ارزشمند درباره تاريخ فاطميان؛ به ويژه اينکه اين متن نوشته يکی از اسماعيليان و به احتمال زياد اسماعيليان يمن است که پيش از آغاز دعوت طيبي در اين سرزمين می زيسته است. به هر حال آنچه مسلم است اين است که او مستعلوی مذهب بوده است.
اين متن در نسخه حاضر به نقل از خط عمران بن الحسن العذري، دانشمند برجسته زيدي مذهب آغاز سده هفتم قمري در نسخه حاضر نقل شده و او متذکر شده که اين متن را به خط يک دانشمند باطنی/ اسماعيلي يافته است (لا بدّ از طريق غنائمی که گاه از طريق جنگهای ميان امامان زيدي و صليحيان و سپس طيبيان يمن به دست می آمده است). عبارت او چنين است:
" قال الفقيه الإمام (کذا) عمران بن الحسن أيّده الله: هذا التاريخ وجدته بخطّ رجل باطني فقد ذکر ...(؟) الملقّب بالمهدي إلی وقت العاضد فيعلم ذلک".
در پايان اين متن هم چنين آمده است:
" هذا آخر ما وجد في النسخة من التاريخ الفاطمي والحمد لله وحده وصلواته علی رسوله سيّدنا محمد وآله الطاهرين وسلامه. حسبنا الله ونعم الوکيل"
با وجود اينکه عمران بن الحسن در اينجا متذکر می شود که متن تا پايان دولت فاطمي را پوشش می دهد اما متن ما تا اينجا تنها تا دوران مستنصر را پوشش می دهد؛ منتهی بعد از آن در برگهای بعدی نسخه، مطالبی با همان سبک رساله پيشگفته درباره مستعلي و آمر آمده که به احتمال زياد از خود متن اصلی است. در پايان اين قسمت باز چنين تعبيری ديده می شود: " وجد في آخر النسخة".
اين متن ارزشمند را می بايد منتشر کرد و اطلاعات آن را با متنهای تواريخ فاطميان سنجيد.
شنبه ۲۷ ارديبهشت ۱۳۹۳ ساعت ۹:۲۶