در شمار نسخه هايی که در کتابخانه های استانبول تاکنون ديده و مورد بررسی قرار داده ام؛ شماری نسخه هست در فلسفه و شرح آثار حکمی و فلسفی ابن سينا و خواجه و نيز تعدادی از آثار فخر رازي و حکمای پس و پيش دوره فخر رازي. پيش از اين شماری از اين نسخه ها را به تفاريق معرفی کرده ام. اينک در اين يادداشت می کوشم به اختصار شماری ديگر از اين نسخه ها را معرفی کنم:
- مجموعه ای در اياصوفيا، ش 2420 مشتمل بر مختصری گويا از متن اشارات بوعلي و شرح آن و شايد از ابن اللبودي. به هر حال بعد از آن متن، خود اشارات آمده است به کتابت: "قد فرغ من تحريره أبو طاهر بن أبي نصر بن محمد بن محمود الويذکلي بمدينة السلم في شهر ربيع الآخر سنة سبع وسبعين وستمائة بحمد الله وحسن توفيقه".
- نسخه ای کهنه سال و ارزشمند از شرح الاشارات خواجه در کوپريلی، ش 877
با تملک ا الف: "مما سعد بتملکه العبد الفقير إلی الله تعالی محمود بن علي بن محمود الحمصي ثم الرازي أخرجه الله من ظلمات الطبيعة وأدخله في أنوار العقول المطيعة ومتّعه بهذا الکتاب وأمثاله بالنبي محمد وآله حرره في شهور سنة سبع عشرة وسبعمائة هجرية مستوزعاً منه تعالی شکر نعمه والحمد لله وحده"
تعدادی نسخه با تملک محمود بن علي بن محمود الحمصي در اختيار است که آنها را تا آنجا که توانسته ام شناسايي کرده ام و انشاء الله در مقاله ای که درباره اين خاندان نوشته ام اين اطلاعات را هم منتشرخواهم کرد.
نقل قولهای متعدد از خط قطب شيرازي و ديگران در حاشيه ديده می شود.
در برگ 207 الف در پايان کتاب حاشيه ای است که اشاره دارد به تاريخ تولد و مرگ خواجه و اينکه قبر او در کاظميه است "مجاور سرداب تجاه خزانة الکتب الآن".
در همين برگ دارد: "فرغ المصنف قدس سره من تصنيفه في اواسط صفر سنة أربع وأربعين وستمائة حامداً ومصلياً وداعياً ومستغفراً هذا صورة ما وجد بخطه في أواخر الکتاب"
در اينجا نقل می کند از نسخه شرح الاشارات به خط قطب الدين شيرازي که آن را با نسخه مؤلف مقابله کرده بوده که نويسنده در پايان گفته بوده: "فرغت من تسويده في أواسط صفر سنة أربع وأربعين وستمائة حامداً ومصلياً وداعياً ومستغفراً".
در برگ 207 ب: صورت اجازه ای است برای قرائت کتاب برای عبد الله بن محمد بن (؟) البخاري و از قطب شيرازي با تاريخ اوائل ربيع الأول شهور سنة سبعمائة
در برگ آغازين همچنين اشاره دارد به مجموعه ای به خط قطب شيرازي که در آن شرح الاشارات هم بوده.
- نسخه شرح الاشارات موسوم به بشارات الاشارات؛ تأليف شده برای "الصاحب الأعظم عبدالرحمان" و در مقدمه اشاره می کند به خللهای شروح اشارات و نيز تذکر به اينکه در اين شرح مخالفات با شريعت را متذکر می شود؛ نسخه شماره 879 در کوپريلی. در 165 برگ. در اين نسخه نام مؤلف ذکر نشده است. از اين کتاب نسخه های ديگری در ايران؛ دانشکده الاهيات و سپهسالار موجود است. بشارات تأليف شمس الدين سمرقندي است نويسنده کتاب معروف الصحائف در علم کلام و شرح آن المعارف. اشارات شروح متعدد تأليف شده در دوره زمانی ميان فخر رازي تا اواخر سده هشتم دارد و من تعدادی از آنها را از نزديک در کتابخانه های مختلف ترکيه و اروپا ديده ام که هنوز کاری درست درباره آنها انجام نشده است. دوست دانشمند آقای رضا پورجوادی در اين زمينه کاری در دست تأليف دارد.
- ش 880 کوپريلی: کتاب التنقيحات في شرح التلويحات شهرزوري به خط نويسنده
- ش 889 کوپريلی: المنصص فی شرح الملخص کاتبی قزوینی از 671 ق به خط نویسنده کما ذکر. از کاتبي قزويني نسخه هايی به خط خودش موجود است.
ش 898 کوپريلی: کتاب المحاکمات بين کلامي الفاضلين الامام الرازي ونصير الدين طوسي تأليف بدر الدين تستري.
در مقدمه: "وبعد يقول مولانا المعظم الحبر الهمام المفخم استاذ العلماء المتبحرين شيخ الحکماء المتبصرين علامة العصر أعجوبة العصر کاشف علوم الأولين والآخرين بدر الحقّ والدين محمد بن أسعد بن محمد اليماني ثم التستري".
از او دو کتاب ديگری هم در فهرست کوپريلی ياد شده است. درباره او هيچ پژوهشی صورت نگرفته، در حالی که نسخه های آثار متعددش در کتابخانه های مختلف موجود است.
- مجموعه ای در اياصوفيا، ش 2420 مشتمل بر مختصری گويا از متن اشارات بوعلي و شرح آن و شايد از ابن اللبودي. به هر حال بعد از آن متن، خود اشارات آمده است به کتابت: "قد فرغ من تحريره أبو طاهر بن أبي نصر بن محمد بن محمود الويذکلي بمدينة السلم في شهر ربيع الآخر سنة سبع وسبعين وستمائة بحمد الله وحسن توفيقه".
- نسخه ای کهنه سال و ارزشمند از شرح الاشارات خواجه در کوپريلی، ش 877
با تملک ا الف: "مما سعد بتملکه العبد الفقير إلی الله تعالی محمود بن علي بن محمود الحمصي ثم الرازي أخرجه الله من ظلمات الطبيعة وأدخله في أنوار العقول المطيعة ومتّعه بهذا الکتاب وأمثاله بالنبي محمد وآله حرره في شهور سنة سبع عشرة وسبعمائة هجرية مستوزعاً منه تعالی شکر نعمه والحمد لله وحده"
تعدادی نسخه با تملک محمود بن علي بن محمود الحمصي در اختيار است که آنها را تا آنجا که توانسته ام شناسايي کرده ام و انشاء الله در مقاله ای که درباره اين خاندان نوشته ام اين اطلاعات را هم منتشرخواهم کرد.
نقل قولهای متعدد از خط قطب شيرازي و ديگران در حاشيه ديده می شود.
در برگ 207 الف در پايان کتاب حاشيه ای است که اشاره دارد به تاريخ تولد و مرگ خواجه و اينکه قبر او در کاظميه است "مجاور سرداب تجاه خزانة الکتب الآن".
در همين برگ دارد: "فرغ المصنف قدس سره من تصنيفه في اواسط صفر سنة أربع وأربعين وستمائة حامداً ومصلياً وداعياً ومستغفراً هذا صورة ما وجد بخطه في أواخر الکتاب"
در اينجا نقل می کند از نسخه شرح الاشارات به خط قطب الدين شيرازي که آن را با نسخه مؤلف مقابله کرده بوده که نويسنده در پايان گفته بوده: "فرغت من تسويده في أواسط صفر سنة أربع وأربعين وستمائة حامداً ومصلياً وداعياً ومستغفراً".
در برگ 207 ب: صورت اجازه ای است برای قرائت کتاب برای عبد الله بن محمد بن (؟) البخاري و از قطب شيرازي با تاريخ اوائل ربيع الأول شهور سنة سبعمائة
در برگ آغازين همچنين اشاره دارد به مجموعه ای به خط قطب شيرازي که در آن شرح الاشارات هم بوده.
- نسخه شرح الاشارات موسوم به بشارات الاشارات؛ تأليف شده برای "الصاحب الأعظم عبدالرحمان" و در مقدمه اشاره می کند به خللهای شروح اشارات و نيز تذکر به اينکه در اين شرح مخالفات با شريعت را متذکر می شود؛ نسخه شماره 879 در کوپريلی. در 165 برگ. در اين نسخه نام مؤلف ذکر نشده است. از اين کتاب نسخه های ديگری در ايران؛ دانشکده الاهيات و سپهسالار موجود است. بشارات تأليف شمس الدين سمرقندي است نويسنده کتاب معروف الصحائف در علم کلام و شرح آن المعارف. اشارات شروح متعدد تأليف شده در دوره زمانی ميان فخر رازي تا اواخر سده هشتم دارد و من تعدادی از آنها را از نزديک در کتابخانه های مختلف ترکيه و اروپا ديده ام که هنوز کاری درست درباره آنها انجام نشده است. دوست دانشمند آقای رضا پورجوادی در اين زمينه کاری در دست تأليف دارد.
- ش 880 کوپريلی: کتاب التنقيحات في شرح التلويحات شهرزوري به خط نويسنده
- ش 889 کوپريلی: المنصص فی شرح الملخص کاتبی قزوینی از 671 ق به خط نویسنده کما ذکر. از کاتبي قزويني نسخه هايی به خط خودش موجود است.
ش 898 کوپريلی: کتاب المحاکمات بين کلامي الفاضلين الامام الرازي ونصير الدين طوسي تأليف بدر الدين تستري.
در مقدمه: "وبعد يقول مولانا المعظم الحبر الهمام المفخم استاذ العلماء المتبحرين شيخ الحکماء المتبصرين علامة العصر أعجوبة العصر کاشف علوم الأولين والآخرين بدر الحقّ والدين محمد بن أسعد بن محمد اليماني ثم التستري".
از او دو کتاب ديگری هم در فهرست کوپريلی ياد شده است. درباره او هيچ پژوهشی صورت نگرفته، در حالی که نسخه های آثار متعددش در کتابخانه های مختلف موجود است.
پنجشنبه ۲ شهريور ۱۳۹۱ ساعت ۲۲:۵۴
