قبلا هم نوشته ام. کتاب های اربعه حدیثی ما با اینکه مکرر تصحیح و منتشر شده اند اما همچنان لازم است یکبار دیگر بر اساس اصول انتقادی تصحیح متن منتشر شوند. در این راستا باید همه نسخه های کتاب های اربعه شناسایی و تبارشناسی شود. باید روشن شود تبار هر نسخه به کدام نسخه می رسد و بر اساس چه نسخه مادری کتابت شده است. اختلافات همه نسخه هایی که در شاخه های مختلف با یکدیگر اختلاف دارند باید دقیقا در سازواره انتقادی متن ها ضبط شود فارغ از اینکه چه مقدار قابل اعتنا هستند و یا نیستند. علاوه بر این باید تمامی حواشی تصحیحی نسخه ها در سازواره انتقادی آورده شود. در مرحله بعد باید اختلاف نسخ روایات بر اساس نقل های آثار قدما (دست کم تا عصر شیخ محمد ابن صاحب المعالم و شاگردان او) همه و همه در سازواره انتقادی ضبط شود. علاوه بر این باید به ویژه در مورد اسناد احادیث، کتاب های رجالی تا نیمه عصر صفوی و نقل های آنان از کتاب های اربعه را دید و اختلافات را ضبط کرد. طبعا برای اسناد و تصحیح آنها باید از شیوه طبقات مرحوم آقای بروجردی و محقق شبیری بهره برد. اما علاوه بر همه اینها کاری که خیلی مهم است بررسی اسباب اختلاف روایات مختلف یک متن حدیث است. گاهی در نظر بدوی ممکن است دو حدیث از یک امام و یا حتی دو امام دو متن مختلف تصور شود در حالی که در اصل یک حدیث است با دو روایت متفاوت. اینجاست که دقت در این موضوع خیلی مهم است. در این چارچوب باید تخریج احادیث به شکل فنی صورت گیرد. یعنی باید از یک سو دید در مصادر حدیثی سند هر حدیث به چه صورت هایی تخریج شده (و لو اینکه متن یکی است) و دیگر اینکه حتی در صورت وحدت سند متن ها چه اختلافاتی دارند. در این چارچوب باید تخریج احادیث ناظر به بررسی و نشان دادن سنت های مختلف روایت یک حدیث در مکاتب مختلف حدیث باشد، اینکه یک حدیث چگونه و با چه اختلافاتی در دفاتر مختلف حدیثی و در سنت های کوفه و قم و بغداد و خراسان نقل شده.

بسیاری از مباحث فقهی و اختلافات در موضوع اختلاف الحدیث و ترجیحات از این طریق قابل حل است. فقهای گذشته در این خصوص زحمات زیادی کشیده اند اما کاری سیستماتیک برای تصحیح و تخریج احادیث کتب اربعه تاکنون صورت نگرفته. اهل سنت در این کار دست کم صد سال از ما جلوترند.

الآن کتاب شفای بوعلی را در غرب بر اساس اصول اصلی تصحیح متون کلاسیک تصحیح مجدد می کنند. این کار البته گروهی انجام می شود. برای کتب اربعه باید چنین کرد. من خود همواره مترصد بوده ام اگر امکانش فراهم شود کاری گروهی را برای تصحیح کتب اربعه مدیریت کنم. متأسفانه تاکنون امکانش فراهم نشده است.
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۴۱