کتاب ارزشمند نزهة الأنفس وروضة المجلس تألیف دانشمند کمتر شناخته ابو سعید محمد بن علی بن عبدالله الحلی العراقی (د. ۵۶۱ ق) را مرکز نشر میراث مکتوب در سال ۱۳۸۷ شمسی و با تصحیح آقای رمضان بهداد منتشر کرد. درباره اهمیت کتاب در مقدمه تحقیق تا اندازه ای سخن رفته و شرح حالی هم از نویسنده به دست داده شده است. مصحح تنها از یک نسخه کهنسال این کتاب در کتابخانه وزیری یزد استفاده کرده اما دست کم دو نسخه دیگر هم این کتاب دارد. از آنجا که در مقدمه تحقیق اشاره ای نرفته است به کتاب دیگر همین نویسنده که با عنوان الوسیط فی الأمثال و با انتساب غلط به واحدی معروف، نویسنده اسباب النزول منتشر شده (به کوشش عفیف محمد عبد الرحمان) شایسته دیدم در این یادداشت به این نکته اشاره کنم. از آنجا که مطالبی مشترک میان دو کتاب دیده می شود این کتاب دوم بی تردید در تصحیح شایسته تر کتاب نزهة به کار می آید. در الوسیط نویسنده به نزهة الأنفس خود ارجاع داده، کما اینکه از شماری دیگر از آثارش هم در این کتاب یاد می کند. مناسب است بر اساس آنچه در هر دو کتاب از احوال و ذکر تحصیلات و مشایخ و تألیفات نویسنده آمده، پژوهشی تازه سامان گیرد، به ویژه اینکه مقدمه مصحح نزهة الأنفس از این نقطه نظر کامل نیست. نویسنده دانشمند این دو کتاب که هر دو در زمینه امثال عرب است و فوائد تاریخی مهمی که در هر دو دیده می شود، شایسته مطالعه ای جدی تر است. مناسب است چند اثر دیگر همین دانشمند هم که به صورت خطی باقی است و مصحح در مقدمه خیلی کوتاه به آنها اشاره ای کرده نیز منتشر شوند. نکته دیگری که در ارتباط با نزهة الأنفس قابل ذکر است تصویری است که نویسنده از تحصیلات خود در عراق و در شهرهای مختلف آن و حتی کوفه و حله به دست می دهد و نام دانشمندانی را یاد می کند که برخی از آنها بی تردید شیعه بوده اند. بخشی از این اطلاعات تازه و حائز اهمیت بسیارند و باید به شکل دقیقتری به آنها پرداخت.
جمعه ۶ شهريور ۱۳۹۴ ساعت ۵:۴۳