کتاب ارزشمند رياض العلماء اول بار با کوشش دانشمند سيد احمد اشکوري در قم در ۷ مجلد منتشر شد. بخشی از اين ۷ جلد در حقيقت تعليقه افندی است بر امل الآمل که آن را آقای اشکوری مستقلا هم به چاپ رساند. متأسفانه تاکنون بخشهای باقيمانده ديگر اين اثر که متعلق است به علمای اهل سنت منتشر نشده است. کار آقای اشکوری گام نخست بود. ضرورت دارد که از اين کتاب ديگر بار از نو بر اساس نسخه های آن تصحيحی انتقادی فراهم شود و هم اغلاط تصحيح آقای اشکوری اصلاح شود و هم اشتباهاتی که در خود کتاب رياض هست؛ و به هر حال مشکلات آن در پاورقی ها اصلاح گردد. نسخه های باقيمانده کتاب رياض مبيضه نويسنده نيست و همه جا مطالبی يادداشت وار در داخل متن و حاشيه ها از سوی ميرزا عبدالله تبريزي افندي به تحرير اوليه اضافه شده بوده که اينها همگی مشکلاتی را در متن کنونی ايجاد کرده است. خاصه که بسياری مطالب در اين کتاب هست که صرفا برای مراجعه بعدی تدوين شده و از اينرو مملو از اطلاعات متناقض و يا نادرست است که خود نويسنده دانشمند آن فرصت باز بينی آنها را نيافته است. هم اينک کتاب يادداشتهای او با عنوان الفوائد الطريفة چاپ شده که کمک زيادی به تصحيح رياض می کند. مرحوم سيد احمد روضاتی خيلی سال پيش به من ابراز داشت که تصحيحی از کتاب رياض با تعليقات بسيار در دست انجام دارد (ظاهرا در چارچوب تصحيح و تعليق کتاب روضات الجنات که در مشغول آن بود) و مقداری را هم به من نشان داد.
کتابهای انساب هم در دو دهه اخير خوشبختانه در قم و عمدتا به کوشش دانشمند سختکوش آقای سيد مهدي رجايی منتشر شد. در اين ميان از همه مهمتر کتاب لباب الأنساب بيهقي را بايد ياد کرد. تصحيح دوباره اين کتاب بسيار ضروری است. تصحيح کتاب مملو از اغلاط است و نمی توان به اين تصحيح چندان اعتماد کرد. ديگر کتابهای نسب نيز بايد از نو تصحيح و مقابله شوند؛ از جمله کتاب منتقلة الطالبية که به کلی مغفول مانده است. می دانم که اين کتاب به وسيله دو تن از علمای نسب شناس روزگار آية الله زنجاني شبيري و علامه روضاتی جداگانه پيشتر مقابله و يا تصحيحات اجتهادی شده و تعليقاتی بر آن نوشته شده که اميدواريم به چاپ برسد. همينطور تعليقات و تصحيحات ديگر اين دو عالم جليل القدر بر ديگر کتابهای انساب و از جمله المجدي.
تمهيد القواعد شيخ طوسي هم از کتابهايی است که تصحيح و چاپ بدی از آن شده و با وجود نسخه کهنسالی که دارد ( که البته در چاپ اول آن مورد استفاده قرار گرفته) ديگر بار می تواند اساس تصحيحی انتقادی و پاکيزه قرار گيرد و اميد که در مجموعه ديجيتالی کلام نور هم سرانجام قرار يابد.
کفاية الأثر خزاز قمي رازي هم بسيار بد چاپ شده و صفحه ای نيست که دست کم چند غلط واضح در اسناد آن ديده نشود. به ويژه در سالهای اخير نسخه های کهنه ای از اين کتاب پيدا شد و از جمله در کتابخانه علامه طباطبايي شيراز که بايد از نو آن را تصحيح و منتشر کرد.
بالاخره بايد اشاره کنيم به کتاب فرج المهموم ابن طاووس که آن هم تاکنون به صورت شايسته ای تصحيح نشده و به ويژه به دليل اهميت اين کتاب و اشتمال بر نقلهای مهم، لازم است به صورت انتقادی انتشار يابد.

سه شنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۰ ساعت ۱۴:۱۳